Κείμενο και φωτογραφίες Απόστολος Κων. Καρακώστας
Χιλιάδες άνθρωποι περνούν καθημερινά από την πλατεία Δημοκρατίας, βαδίζοντας από τους οκτώ δρόμους κι ένα στενό δρομάκι που καταλήγουν σ’ αυτήν.
Οι περισσότεροι δεν ξέρουν τι συνέβη τον Απρίλη του 1941 στην πλατεία που τότε λεγόταν πλατεία Μπέλλου.
Ευτυχώς κάποιοι ιστορικοί, όπως ο Θόδωρος Αγαμέμνων Πολίτης με τα άρθρα του και ο Κώστας Δήμου Μαραγιάννης με το βιβλίο του «Το Αγρίνιο», διέσωσαν μέσα από τα γραφτά τους κείμενα την τοπική ιστορία της πόλης. (Σημ. 1η)
Και χάρις σ’ αυτές τις καταγραφές, τώρα ογδόντα χρόνια μετά, η πόλη του Αγρινίου, αποδίδει τις τιμές μνήμης που πρέπει, στους αθώους πολίτες που έχασαν την ζωή τους, στα τραγικά γεγονότα του τελευταίου πολέμου.
Και αναγνωρίζοντας τις θυσίες που έκανε η άοπλη πόλη κατά την εισβολή που δέχθηκε απρόκλητα, τιμά εκείνους που έφυγαν και ουσιαστικά υπενθυμίζει στους σημερινούς πολίτες ότι η ιστορία πολλές φορές επαναλαμβάνεται.
Τα τελευταία χρόνια πολλοί συμπολίτες κοντοστέκονται στο κάτω μέρος της πλατείας και διαβάζουν τα ονόματα-όσα τουλάχιστον είναι γνωστά-των αθώων θυμάτων που ο θάνατος τους βρήκε από τον ουρανό.
Κατεβαίνοντας και καταλαμβάνοντας τα επίκαιρα σημεία της χώρας ο επιτιθέμενος Γερμανικός στρατός, εξουδετέρωνε προηγουμένως τα οχυρώματα με την ισχυρή αεροπορία του που διέθετε.
Το Αγρίνιο ήταν γι’ αυτούς η καλύτερη στρατηγική τοποθεσία στην Δυτική Ελλάδα καθώς υπήρχε από δεκαετία πριν το πολιτικό αεροδρόμιο στην άκρη της πόλης. (Σημ. 2η)
Το αεροδρόμιο με την έναρξη του Ιταλο-Ελληνικού πολέμου προστατεύονταν από τον Ελληνικό Στρατό και την Αγγλική και Ελληνική αεροπορία.
Στις 16 Απριλίου το 1941 τα Γερμανικά αεροπλάνα βομβάρδισαν την περιοχή του Αγρινίου. Το αεροδρόμιο το θέλανε να το χρησιμοποιήσουν άμεσα και δεν το θέλανε κατεστραμμένο. Με τον βομβαρδισμό επεδίωξαν να αναγκάσουν τους υπερασπιστές της περιοχής να «αδειάσουν» τον τόπο.
Μία βόμβα από τα αεροπλάνα έπεσε κοντά στην Τράπεζα της Ελλάδος στην κάτω γωνία της πλατείας με την σημερινή οδό Αναστασιάδη.
Εκεί σκοτώθηκαν ο Σπύρος Τόντος του Δημοσθένη Αξιωματικός χωροφυλακής, ο Λάζαρος Μουμογιάννης του Δημητρίου, ο Κωνσταντίνος Παπαλένης ή Παπανικολάου του Νικολάου, ο Ιωάννης Χονδρογιάννης του Αναστασίου, ο Τρύφων Βουλωμένος από το Παναιτώλιο, η Ελένη σύζυγος του Κωνσταντίνου Γιαννακόπουλου, ο Ευθύμιος Μάγος, ο Χρήστος Μάγος του Ευθυμίου, ο Χαράλαμπος Παρθενίου του Κωνσταντίνου, ο Αθανάσιος Τριανταφύλλου του Ιωάννη η Βασιλική χήρα του Κωνσταντίνου Σύρρου και ο Σωτήρης Λαμπράκης του Γρηγορίου. (Σημ. 3η)
Τραυματίστηκαν ο Γεώργιος Δημητρίου Καλλίμαχος, ο Κωνσταντίνος Νικολάου Ματραλής και ο Ευστράτιος Σταυρόπουλος.
Σύμφωνα με πληροφορίες, αξιόπιστες πηγές αναφέρουν ότι στον βομβαρδισμό σκοτώθηκε και ο Απόστολος Λερός από την Νέα Αβώρανη. Και ότι πιθανόν ο αριθμός των νεκρών να είναι μεγαλύτερος.
Η πλατεία Μπέλλου βομβαρδίστηκε πάλι τρεις μέρες αργότερα, το μεγάλο Σάββατο 19 Απριλίου, όταν αεροπλάνα βομβάρδισαν το αεροδρόμιο.
Ο πιλότος ενός από αυτά πετώντας πάνω από την πόλη είδε κοντά στο καφενείο του Θεοδωρακόπουλου ένα σταματημένο κάρο που ήταν εκεί για επισκευή από τον καροποιό Παπαλένη. Τα δίδυμα ξύλινα μπράτσα ζεύξεως του κάρου ήταν στραμμένα προς τα πάνω και ο πιλότος τα εξέλαβε σαν…αντιαεροπορικό πυροβόλο! Έκανε χαμηλή πτήση και το χτύπησε, αυτό και πολλά άλλα σημεία της πόλης τρομοκρατώντας πρωί-πρωί τους κατοίκους.
Την επόμενη ημέρα 20 Απριλίου-Πάσχα-Γερμανοί αλεξιπτωτιστές κατέλαβαν το αεροδρόμιο…
Το χρησιμοποίησαν άμεσα για να καταλάβουν την Κρήτη…
Στον χτυπημένο μαρμάρινο μαντρότοιχο της Τράπεζας της Ελλάδος, τα αμέτρητα σημάδια από τα θραύσματα της βόμβας, που σκότωσε τους περαστικούς εκείνης της μέρας του 1941, παραμένουν και θυμίζουν σε όλους τι σημαίνει ο πόλεμος. Η ταπεινή μαρμάρινη επιγραφή θυμίζει στους διαβάτες εκείνο το γεγονός.
Και εκεί σε κείνο το σημείο τα τελευταία χρόνια τελείτε ένα τρισάγιο για τις ψυχές που είχαν ξεχαστεί για δεκαετίες.
Έτσι και φέτος την Τετάρτη 24 του Απρίλη, ο Δήμος Αγρινίου τίμησε τα θύματα με μια σεμνή τελετή όπου ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Αιτωλίας και Ακαρνανίας κ. Δαμασκηνός τέλεσε την επιμνημόσυνη δέηση, παρουσία των αρχών της πόλης και λίγων κατοίκων.
Στο βομβαρδισμένο σημείο εκφωνήθηκαν χαιρετισμοί και λόγοι, κατατέθηκαν στεφάνια και λουλούδια από επισήμους, συγγενείς των θυμάτων και απλούς ευαισθητοποιημένους πολίτες. Τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή και εψάλη ο Εθνικός ύμνος. Αρκετοί από τους παραβρισκόμενους αναφώνησαν «Αθάνατοι» για τους αδικοχαμένους.
Την ίδια ώρα πολλοί περνούσαν αδιάφορα, ρωτούσαν τι έγινε εδώ; Και συνέχιζαν την βόλτα τους στο κέντρο. Πολλοί άλλοι απολάμβαναν ειρηνικά τον καφέ τους στις διπλανές και στις πιο πέρα καφετέριες…
Και δυστυχώς η ακραία αδιαφορία ορισμένων-ευτυχώς λίγων-δεν έχει όρια…Κάποιοι περαστικοί…διαμαρτυρήθηκαν γιατί τους…εμπόδιζε να περάσουν η φιλαρμονική του Δήμου που έπαιζε τον Εθνικό ύμνο!
Σημ. 1η «Το Αγρίνιο», του Κώστα Δήμου Μαραγιάννη, εκδόσεις «Πάραλος» το 2011, σελίδες από 379 έως 370 αναφέρεται στο γεγονός του βομβαρδισμού με πολλές λεπτομέρειες. Αλλά και ολόκληρο το βιβλίο περιέχει πλήθος μικρών και μεγάλων άγνωστων γεγονότων της πόλης του Αγρινίου.
Σημ. 2η Στην εφημερίδα του μεσοπολέμου «Φως του Αγρινίου» γράφτηκαν πολλά για την δημιουργία, δρομολόγια, διακοπή λειτουργίας, επέκταση και επαναλειτουργία του αεροδρομίου του Αγρινίου από το 1931 και μετά. Από το «Φως» είναι και οι παρακάτω πληροφορίες.
Η κατασκευή του αεροδρομίου Αγρινίου κρίθηκε απαραίτητη και εγκρίθηκε η κατασκευή του από την κυβέρνηση το 1931 στο Βοϊδολίβαδο Δοκιμίου. Στους κατοίκους καταβλήθηκε αποζημίωση 550.000 Δραχμές, για περίπου 260 στρέμματα προς 2 χιλιάδες Δρχ. το στρέμμα.
Αργότερα τον Οκτώβρη του 1933 το κράτος διέκοψε την λειτουργία του αεροδρομίου γιατί δεν επαρκούσε ο διάδρομος προσγειώσεως. Χρειαζόταν επέκταση κατά 40 στρέμματα. Το επίσημο κράτος αρνήθηκε να πληρώσει. Μεσολάβησαν οι βουλευτές Νικολίτσας και Παπαθανάσης. Καθώς και ο πρώην δήμαρχος Παναγόπουλος. Πήγαν στον υπουργό Ράλλη και του ζήτησαν την επαναλειτουργία του αεροδρομίου. Εκείνος τους είπε να πληρώσει ο Δήμος Αγρινίου την επέκταση. Ο Δήμαρχος Παπαλέξης κάλεσε κατεπείγον Δημοτικό Συμβούλιο και έλαβαν απόφαση για πίστωση 50 χιλιάδων Δραχμών. Άμεσα τηλεγραφικώς διαβίβασαν στο Υπουργείο τα χρήματα. Και το αεροδρόμιο επαναλειτούργησε σε λίγους μήνες, αρχές του 1934.
Χαρακτηριστικά τον Μάρτη του 1931 ο Τμηματάρχης της Πολιτικής Αεροπορίας κ. Κερματζόπουλος-σύμφωνα με τον τότε δημοσιογράφο Επαμεινώντα Παπαπερικλή-περιέγραψε την κατάσταση της κατασκευής του αεροδρομίου στο Αγρίνιο με τα λόγια: «Είναι ανάγκη αμεσότατη, επιτακτική. Τη στιγμή που και οι αχθοφόροι αλλού, έξω βέβαια της Ελλάδος, μία-δυό φορές την εβδομάδα ανέρχονται στα ύψη, στο «υπέρ πέραν», για να αναπνεύσουν, δίκαιο και λογικό θάναι και εμείς εδώ στην ψωροκώσταινα να παραμερίσουμε, αν μη τελείως, έστω βρε αδελφέ λιγάκι τα γαϊδουροταξείδια!».
(Σημ. 3η) Η παραπάνω κατάσταση των 12 θυμάτων είναι αυτή της στήλης. Στο βιβλίο «Το Αγρίνιο» υπάρχει μια μικροδιαφορά στα ονόματα. Και αναφέρονται 11 νεκροί και ο 12ος-κατά πληροφορίες-με άλλο όνομα.
Α.Κ.Κ.
agrinionews.gr
