Αναγκαία η επανειδίκευση του εργατικού δυναμικού σε περιοχές μετάβασης, με σκοπό την αξιοποίηση των θέσεων εργασίας που προκύπτουν από έργα γεωθερμίας.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καλεί τα κράτη μέλη να αξιοποιήσουν τις υφιστάμενες ευκαιρίες ευρωπαϊκής χρηματοδότησης.

Επίσης καλεί την Επιτροπή να εκδώσει κατευθυντήριες γραμμές για τους οργανισμούς αδειοδότησης σχετικά με βέλτιστες πρακτικές για τη διαχείριση των αιτήσεων αδειοδότησης έργων αβαθούς γεωθερμίας και με πιθανή ανάμειξη με το πόσιμο νερό, ώστε να επιταχυνθεί η διαδικασία αδειοδότησης, με παράλληλη διασφάλιση της πλήρους εφαρμογής των περιβαλλοντικών προτύπων·

Η γεωθερμική ενέργεια:

• αποτελεί πολύτιμη και τοπική ανανεώσιμη πηγή ενέργειας η οποία μπορεί να προσφέρει, με οικονομικά αποδοτικό τρόπο, ηλεκτρική ενέργεια ή θερμότητα με δυνατότητα μεταφοράς ή συνδυασμό των δύο και έχει μεγάλο δυναμικό όσον αφορά τον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας και την παραγωγή θερμότητας, καθώς και για την βιώσιμη παραγωγή πρώτων υλών, ενώ μπορεί να αποτελέσει πηγή ποιοτικών θέσεων εργασίας
• μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων που ορίζονται στο σχέδιο REPowerEU, ιδίως στην αύξηση της παραγωγής καθαρής ενέργειας και στη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού, και έχει τη δυνατότητα να παρέχει αξιόπιστη και οικονομικά προσιτή ηλεκτρική ενέργεια και θερμότητα στις βιομηχανίες και τις επιχειρήσεις, ιδίως στις ΜΜΕ, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητά τους, καθώς και στους πολίτες, αντιμετωπίζοντας, μεταξύ άλλων, το πρόβλημα της ενεργειακής φτώχειας
• αποτελεί ανανεώσιμη, σταθερή και αξιόπιστη πηγή ενέργειας που είναι άμεσα προσβάσιμη μόλις δημιουργηθούν οι απαραίτητες υποδομές και παρέχει μια τοπική λύση μηδενικών καθαρών εκπομπών για την απαλλαγή των δικτύων τηλεθέρμανσης από τις ανθρακούχες εκπομπές, σύμφωνα με τον ορισμό της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση για τα «αποδοτικά συστήματα τηλεθέρμανσης και τηλεψύξης», και η οποία μπορεί να συμβάλει στην οικοδόμηση τοπικών «ενεργειακών κοινοτήτων» και στη συλλογική αυτάρκεια όσον αφορά την κατανάλωση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές
• η ενσωμάτωση των γεωθερμικών τεχνολογιών στον τομέα της ενέργειας θα διαδραματίσει καίριο ρόλο στη βελτίωση της ευελιξίας και της αποδοτικότητας του τομέα της ενέργειας και στη μείωση του αποτυπώματος άνθρακά του
• μπορεί να προσφέρει πάνω από το 75 % της θέρμανσης και ψύξης που καταναλώνεται στην Ευρώπη και πάνω από το 15 % της ηλεκτρικής της ενέργειας έως το 2040.

Η γεωθερμική ενέργεια έχει τεράστιο δυναμικό στην Ευρώπη σε όλα τα κράτη μέλη. Αν και η ανάπτυξή της χρονολογείται πάνω από έναν αιώνα, η γεωθερμία εξακολουθεί να αποτελεί εξειδικευμένη αγορά σε σύγκριση με άλλες πηγές ενέργειας. Η ανάπτυξη της γεωθερμικής ενέργειας εμποδίζεται σε μεγάλο βαθμό από την περιορισμένη γνώση σχετικά με τις υφιστάμενες τεχνολογίες και τις δυνατότητες που προσφέρουν, ιδίως όσον αφορά την αβαθή γεωθερμική ενέργεια, μεταξύ των φορέων χάραξης πολιτικής, των τοπικών αρχών, των οικονομικών φορέων και του ευρέος κοινού. Άλλες προκλήσεις είναι οικονομικής, νομικής και τεχνικής φύσης.

Το σχέδιο έκθεσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν επικεντρώνεται στην παρουσίαση των διαθέσιμων τεχνολογιών και στην εφαρμογή τους – λαμβανομένων υπόψη των ήδη υφιστάμενων εκθέσεων που έχουν εκπονηθεί από την ίδια τη βιομηχανία, καθώς και από το Παρατηρητήριο Καθαρών Τεχνολογιών της ΕΕ ή τον Διεθνή Οργανισμό Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (IRENA). Το κείμενο επικεντρώνεται στις συστάσεις πολιτικής. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι, ενώ οι νέες τεχνολογίες διεύρυναν σημαντικά τους τομείς της οικονομικά αποδοτικής εφαρμογής των γεωθερμικών λύσεων, οι υφιστάμενες διαφορές στις γεωλογικές και κλιματικές συνθήκες μεταξύ των κρατών μελών είναι ο λόγος για τον οποίο το κόστος ανάπτυξης παρόμοιων έργων διαφέρει λόγω, για παράδειγμα, της ανάγκης για βαθύτερες γεωτρήσεις, για χρήση γεωθερμικών αντλιών θερμότητας και για συναφή υποδομή. Συνεπώς, οι διαφορές αυτές θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τη διαμόρφωση τυχόν πολιτικών λύσεων.

Μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις για τη γεωθερμική ενέργεια είναι η έλλειψη επαρκούς χαρτογράφησης των γεωθερμικών πόρων. Η βιομηχανία ζητεί μια λύση για να διασφαλιστεί ότι όλα τα δεδομένα για το υπέδαφος θα συλλέγονται σε ένα μέρος (συμπεριλαμβανομένων των δεδομένων σχετικά με την τοποθεσία των παροπλισμένων φρεάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου) και θα διατίθενται στο κοινό. Οι πρακτικές σχετικά με την κοινοχρησία δεδομένων διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό μεταξύ των κρατών μελών. Σε ορισμένα κράτη μέλη, τα ιδιόκτητα δεδομένα για το υπέδαφος κατά κανόνα δεν είναι διαθέσιμα. Σε άλλες, δημοσιοποιούνται μόνο τα γεωλογικά δεδομένα που χρηματοδοτούνται από το κράτος. Υπάρχουν χώρες στις οποίες οι εταιρείες ανταλλάσσουν διαθέσιμα δεδομένα για το υπέδαφος με σχετικούς κυβερνητικούς φορείς, οι οποίοι αργότερα τα χρησιμοποιούν σε δημόσια διαθέσιμες εκθέσεις σχετικά με το γεωθερμικό δυναμικό. Ωστόσο, σε όλες τις περιπτώσεις, τα κράτη μέλη διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην παροχή υπηρεσιών συλλογής γεωλογικών δεδομένων, οργάνωσης, συστηματοποίησής τους και διάθεσής τους σε συνεργασία με εταιρείες που κατέχουν δεδομένα. Σε ορισμένα κράτη μέλη, με ανεπαρκή δεδομένα για το υπέδαφος, οι ίδιες οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν τη χαρτογράφηση των πόρων και τις διερευνητικές εξορύξεις προκειμένου να δημιουργηθεί εθνικός άτλας για το γεωθερμικό δυναμικό. Αυτό θα πρέπει να υποστηριχθεί με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση προκειμένου να δημιουργηθεί ένας πανευρωπαϊκός άτλας γεωθερμικού δυναμικού.

Δυστυχώς, η αξιολόγηση της ανάπτυξης της γεωθερμικής ενέργειας στην Ευρώπη είναι πολύ δύσκολη λόγω της έλλειψης προτύπων για την υποβολή στοιχείων από τη βιομηχανία. Ως εκ τούτου, είναι δύσκολο να κατανοηθεί κατά πόσον συγκεκριμένες περιφέρειες έχουν προχωρήσει στην ανάπτυξη της γεωθερμικής ενέργειας και σε ποιο βαθμό η χρηματοδότηση της ΕΕ χρησιμοποιήθηκε για τον σκοπό αυτό. Στις βάσεις δεδομένων της ΕΕ, η γεωθερμική ενέργεια κατηγοριοποιείται ως «άλλες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας», όπου συνυπολογίζεται στα υδροηλεκτρικά έργα. Οι εθνικές αρχές και οι αρχές της ΕΕ συμφωνούν ότι υπάρχει αναντιστοιχία στα δεδομένα που υποβάλλονται και, γενικά, ότι η χρησιμοποιούμενη γεωθερμική ενέργεια υποεκτιμάται. Ενώ η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας είναι αρκετά τεκμηριωμένη, υπάρχει πρόβλημα όσον αφορά την υποβολή στοιχείων σχετικά με τη θέρμανση και την ψύξη. Αυτές οι κατακερματισμένες τιμές και η έλλειψη κοινών προτύπων οδηγούν σε υποεκπροσώπηση της γεωθερμικής βιομηχανίας στην αγορά ενέργειας, με αρνητικές επιπτώσεις για τη βιομηχανία. Τα υψηλής ποιότητας δεδομένα οδηγούν σε ευνοϊκή πολιτική στήριξη, συμβάλλουν στον καθορισμό φιλόδοξων ενεργειακών στόχων και ενισχύουν την πολιτική βοήθεια. Από οικονομική άποψη, προωθούν την αύξηση των γεωθερμικών έργων, την εμπορευσιμότητα, την ανταγωνιστικότητα και τη χρηματοδοτική στήριξη από τις κυβερνήσεις. Συνεπώς, είναι αναγκαίο να εντοπιστούν οι βέλτιστες πρακτικές μεταξύ των κρατών μελών και να αναπαραχθούν. Οι συνεδριάσεις της Επιτροπής σχετικά με τη λογοδοσία για τη θέρμανση και την ψύξη θα πρέπει να είναι το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.

Οι γεωθερμικές εγκαταστάσεις χαρακτηρίζονται από χαμηλές λειτουργικές δαπάνες αλλά υψηλές επενδύσεις κεφαλαίου, κυρίως λόγω του υψηλού κόστους και του κινδύνου των ερευνητικών γεωτρήσεων. Οι ερευνητές μπορεί επίσης να συναντήσουν ατελή φρέατα – τα ποσοστά αποτυχίας κυμαίνονται από κάτω του 10% στην Ουγγαρία και τη Γερμανία έως 30% στις Κάτω Χώρες, σύμφωνα με στοιχεία της Rystad. Οι χρηματοδότες της αγοράς γενικά δεν είναι πρόθυμοι να αναλάβουν αυτούς τους κινδύνους και το κόστος που συνδέονται με το αρχικό στάδιο των σχετικών επενδύσεων, ενώ οι δήμοι που συχνά χρεώνονται τον λογαριασμό, καθώς συνήθως είναι υπεύθυνοι για την τοπική τηλεθέρμανση, αισθάνονται ότι υφίστανται πιθανές απώλειες. Οι εν λόγω κίνδυνοι όσον αφορά τους πόρους του υπεδάφους και το συναφές οικονομικό κόστος αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα εμπόδια για τους φορείς ανάπτυξης γεωθερμικών έργων. Συνεπώς, οι κυβερνητικές πολιτικές που μειώνουν τον κίνδυνο είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να δοθούν κίνητρα για χρηματοπιστωτικές επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα. Τα μέσα ελαχιστοποίησης των κινδύνων μπορούν να λάβουν πολλές μορφές και να σχεδιαστούν ανάλογα με τη συνολική ωριμότητα της αγοράς. Υπάρχουν ήδη καλά παραδείγματα τέτοιων μέσων σε ορισμένα κράτη μέλη. Τον Αύγουστο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε, βάσει των κανόνων της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις, ένα γαλλικό καθεστώς ενισχύσεων για τη σύσταση ταμείου εγγυήσεων για εκμετάλλευση βαθιάς γεωθερμίας.

Πολύπλοκοι και ατελείς κανονισμοί κατακερματισμένοι μεταξύ των κρατών μελών καθώς και χρονοβόρες και περίπλοκες διαδικασίες αδειοδότησης επιβραδύνουν την ανάπτυξη της γεωθερμικής ενέργειας. Ενώ η αναθεωρημένη οδηγία για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, η οποία απλοποιεί τους κανόνες αδειοδότησης, αποτελεί βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, καλύπτει μόνο επιφανειακά έργα, όπως οι αντλίες θερμότητας, και εξαιρεί τις υπόγειες δραστηριότητες. Ειδικότερα, υπάρχουν προβλήματα με τον νόμο περί εξόρυξης, ο οποίος σχεδιάστηκε για μεγάλες εξορυκτικές δραστηριότητες και όχι για έργα μικρότερης κλίμακας, όπως η γεωθερμία. Η περιπλοκότητά του, σε συνδυασμό με τη συχνά μη εναρμονισμένη διαδικασία αδειοδότησης, έχει δυσμενείς οικονομικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη έργων και στις επενδυτικές αποφάσεις. Συνεπώς, τα κράτη μέλη πρέπει επειγόντως να αναθεωρήσουν και να απλοποιήσουν τη νομοθεσία περί εξόρυξης ή να αναπτύξουν ειδικούς κανόνες αδειοδότησης για τη γεωθερμική ενέργεια.

Οι αντλίες θερμότητας και οι τεχνολογίες γεωθερμικής ενέργειας ταξινομούνται ως στρατηγικές τεχνολογίες μηδενικών καθαρών εκπομπών βάσει της πράξης για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών. Ενώ η ΕΕ πρωτοστατεί στην έρευνα και ανάπτυξη και στην παραγωγή γεωθερμικών τεχνολογιών και διαθέτει αξιόπιστη εφοδιαστική αλυσίδα, απαιτούνται μέτρα χρηματοδοτικής στήριξης για τις γεωθερμικές τεχνολογίες επόμενης γενιάς, προκειμένου να διατηρηθεί η πρωτοποριακή θέση, ιδίως όσον αφορά την αποθήκευση γεωθερμικής ενέργειας, τις βιομηχανικές εφαρμογές και το γεωθερμικό λίθιο. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό να σημειωθεί η πρόσφατη έγκριση επιχορήγησης ύψους 91,6 εκατ. EUR από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Καινοτομίας για το γεωθερμικό έργο επόμενης γενιάς του Eavor.

Το έτος 2022 καταγράφηκε ο μεγαλύτερος όγκος πωλήσεων γεωθερμικών αντλιών θερμότητας εντός της ΕΕ, με την εγκατάσταση περισσότερων από 141,300 νέων συστημάτων. Ταυτόχρονα, ορισμένα κράτη μέλη ανέφεραν ανησυχητικές δηλώσεις σχετικά με τη χαμηλή ποιότητα και την έλλειψη συμμόρφωσης μεγάλου αριθμού εισαγόμενων αντλιών θερμότητας με τη δηλωθείσα ενεργειακή απόδοση. Ορισμένα κράτη μέλη εξετάζουν το ενδεχόμενο κατάρτισης προεγκεκριμένων καταλόγων μοντέλων που θα μπορούσαν να τύχουν συγχρηματοδότησης από τα υφιστάμενα εθνικά προγράμματα στήριξης· Άλλα κράτη μέλη ζητούν αυστηρότερη εποπτεία της αγοράς. Η αξιολόγηση της συμμόρφωσης από τρίτους, αντί της τρέχουσας υπεύθυνης δήλωσης, θα πρέπει να συζητηθεί στο πλαίσιο της αναθεώρησης του οικολογικού σχεδιασμού (ENER τμήμα 1).

Ωστόσο, η ολοκλήρωση των προγραμματισμένων έργων και η ανάπτυξη νέων δεν θα είναι δυνατή χωρίς επαρκή αριθμό ειδικευμένου εργατικού δυναμικού. Είναι αρκετά ανησυχητικό το γεγονός ότι η ήδη αυξημένη ζήτηση γεωθερμικής ενέργειας δεν μπόρεσε να καλυφθεί πλήρως λόγω της έλλειψης δυναμικότητας: ορισμένα τμήματα δεν παραδόθηκαν εγκαίρως, οι ειδικευμένοι εργαζόμενοι δεν ήταν διαθέσιμοι όσο χρειαζόταν και οι δημόσιες διοικήσεις και οι αρχές αδειοδότησης συχνά επιβαρύνονταν σημαντικά και δεν ήταν επαρκώς στελεχωμένες να ανταποκριθούν στην αυξανόμενη ζήτηση. Επομένως, για να διατηρηθεί ο ρυθμός της γεωθερμικής ανάπτυξης και να επιτευχθεί ο στόχος που αναφέρεται στη στρατηγική της ΕΕ για την ηλιακή ενέργεια σχετικά με τον τριπλασιασμό της ενεργειακής ζήτησης που καλύπτεται από τη γεωθερμία, υπάρχει επείγουσα ανάγκη να πραγματοποιηθούν επενδύσεις στην απόκτηση δεξιοτήτων και την επανειδίκευση του εργατικού δυναμικού για γεωθερμική ενέργεια. Μια από τις αναγκαίες πρωτοβουλίες είναι το πρόγραμμα και τα έργα Geo3En – έργα υποστηριζόμενα από το Erasmus+, για την αντιμετώπιση της έλλειψης ειδικευμένων αποφοίτων στην αξιακή αλυσίδα της γεωθερμικής ενέργειας, ως θεμέλια για ένα μελλοντικό μεταπτυχιακό δίπλωμα Erasmus Mundus στη γεωθερμική μηχανική. Θα πρέπει να καταβληθούν ιδιαίτερες προσπάθειες για την επανειδίκευση των υπαρχόντων ειδικών από τις βιομηχανίες υδρογονανθράκων, με συνεκτίμηση τόσο του δυναμικού της γεωθερμίας για τη δίκαιη μετάβαση όσο και του γεγονότος ότι οι δεξιότητες της βιομηχανίας πετρελαίου και φυσικού αερίου μπορούν εύκολα να εφαρμοστούν στον γεωθερμικό τομέα·

Η γεωθερμική ενέργεια είναι ζωτικής σημασίας όχι μόνο για την ενεργειακή μετάβαση, αλλά και για τη δίκαιη μετάβαση. Το δυναμικό ανάπτυξης της γεωθερμίας με τη χρήση των υποδομών που χρησιμοποιούνταν προηγουμένως από τη βιομηχανία υδρογονανθράκων δεν έχει ακόμη αξιοποιηθεί πλήρως από τα κράτη μέλη. Υπάρχουν αρκετά επιτυχημένα έργα σε ολόκληρη την Ευρώπη, στο πλαίσιο των οποίων τα παροπλισμένα ανθρακωρυχεία αναπροσαρμόστηκαν για γεωθερμική θέρμανση και ψύξη. Το πρόσφατο έργο Hunosa στην Asturia μετέτρεψε το παλαιό ανθρακωρυχείο στη μεγαλύτερη γεωθερμική τηλεθέρμανση στην Ισπανία. Υπάρχουν πολλά υποσχόμενες εργασίες σχετικά με τη χρήση παροπλισμένων φρεάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου για γεωθερμικές εφαρμογές, ορισμένες από τις οποίες εκτελούνται από τις ίδιες τις εταιρείες υδρογονανθράκων. Υπάρχει ανάγκη για ειδικές πολιτικές, νομικό και υποστηρικτικό πλαίσιο και ειδικές δράσεις που θα επιτρέψουν και θα προωθήσουν τη μετάβαση από τις περιφέρειες παραγωγής ορυκτών καυσίμων στη βιώσιμη ανάπτυξη, μέσω της χρήσης γεωθερμικής ενέργειας.

Η γεωθερμική ενέργεια είναι μια σταθερή «24-7» μορφή ενέργειας με σταθερό κόστος και τον υψηλότερο συντελεστή δυναμικότητας. Οι γεωθερμικές εγκαταστάσεις δεν απαιτούν κρίσιμες πρώτες ύλες στην έκταση που απαιτούνται για άλλες τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και όλες οι σημαντικές επενδύσεις είναι τοπικές. Σε σύγκριση με άλλους ανανεώσιμους πόρους, η γεωθερμική ενέργεια συνήθως απαιτεί πολύ μικρότερη έκταση γης και μπορεί να ενσωματωθεί ευκολότερα στο τοπίο. Παρά τα οφέλη αυτά, η γεωθερμική ενέργεια αντιμετωπίζει ορισμένα κοινωνικά εμπόδια. Ένα από τα κοινωνικά εμπόδια που αντιμετωπίζει η γεωθερμική ενέργεια είναι η έλλειψη ευαισθητοποίησης και γνώσης του ευρέος κοινού, των φορέων χάραξης πολιτικής, των τοπικών αρχών και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Η γεωθερμική ενέργεια συχνά εκλαμβάνεται ως εξειδικευμένη τεχνολογία που είναι δαπανηρή, πολύπλοκη ή κατάλληλη για περιοχές με πολύ σπάνιες ιδιαίτερες γεωλογικές ιδιότητες. Η γεωθερμική ενέργεια αντιμετωπίζει επίσης ανταγωνισμό από άλλες ανανεώσιμες ή συμβατικές πηγές ενέργειας που μπορεί να έχουν πιο εδραιωμένες αγορές, πολιτικές ή επιδοτήσεις. Για να ξεπεραστεί αυτό το εμπόδιο, οι υποστηρικτές της γεωθερμικής ενέργειας, από κοινού με τα κράτη μέλη, πρέπει να αυξήσουν την προβολή και την αξιοπιστία της γεωθερμικής ενέργειας, προβάλλοντας τα οφέλη, το κόστος και τις επιδόσεις της, καθώς και μέσω της συνεργασίας με τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη και τις κοινότητες. Υπάρχει αυξανόμενη εθνική ευαισθητοποίηση όσον αφορά τη στήριξη της γεωθερμικής ενέργειας – ορισμένα κράτη μέλη, όπως η Γαλλία, η Πολωνία και η Ιρλανδία, έχουν αναπτύξει χάρτες πορείας, στόχους και ειδικά μέτρα πολιτικής για τη στήριξη της γεωθερμικής ενέργειας.

Η ανάπτυξη της γεωθερμίας μπορεί επίσης να αντιμετωπίσει αντίσταση από τοπικούς κατοίκους, οι οποίοι φοβούνται τις αρνητικές επιπτώσεις του θορύβου, της κυκλοφορίας ή των περιβαλλοντικών κινδύνων, όπως η ρύπανση των υδάτων, η σεισμική δραστηριότητα ή οι επιβλαβείς εκπομπές. Για την αντιμετώπιση αυτού του εμποδίου, οι φορείς ανάπτυξης γεωθερμικής ενέργειας πρέπει να σέβονται και να διαβουλεύονται με τα θιγόμενα μέρη και να ζητούν τη συγκατάθεσή τους και τη συμμετοχή τους στον σχεδιασμό και την υλοποίηση έργων γεωθερμίας.