Του Λίνου Υφαντή,
Η Αιτωλοακαρνανία σε μεγάλο ποσοστό είναι πεδινή. Δεσπόζει ο μεγάλος Αιτωλικός κάμπος της περιοχής του Αγρινίου, του Μεσολογγίου και των Οινιαδών-Παραχελωϊτιδας.
Αν και μοιάζει πολύ με τη Θεσσαλία στο ανάγλυφο του εδάφους και στην αγροτική οικονομία της, εντούτοις στην Αιτωλοακαρνανία τον 19ο και αρχές του 20ου αιώνα δεν σημειώθηκαν αγροτικές εξεγέρσεις μεγάλης έκτασης παρά μόνο εκείνη του Κιλελέρ. Ναι μεν καταγράφεται η εξέγερση του 1836, αλλά τα στοχεία της περιπλέκονται. Το κράτος έδινε ανταμοιβή στους αγωνιστές του ’21 γη, η οποία όμως θα διανέμονταν αφού παραχωρούνταν πρώτα δωρεάν από το κράτος στους αγρότες. Το αποτέλεσμα ήταν να ξεσηκωθούν με πιο σημαντικά γεγονότα την εξέγερση στο Μεσολόγγι, την άρνηση πληρωμής φόρων στα Καλύβια και την οργανωμένη επίθεση Δήμου Τσέλιου και Ζέρβα σε Αστακό, Μύτικα, Δραγαμέστο, Αγρίνιο και Βόνιτσα το 1835. Πίσω από αυτό όμως κρύβονταν κοινωνικά αίτια περισσότερο που είχαν να κάνουν με το αναπτυσσόμενο αντιοθωνικό κίνημα της εποχής.
Το πελατειακό δίκτυο όμως μεταξύ γαιοκτημόνων, αγροτών, θιγομένων και οπλαρχηγών ήταν τόσο πολύ ισχυρό ώστε εύκολα μπορούσαν να δελεάσουν τους επαναστάτες και να καταστείλουν τις εξεγέρσεις.
Για το λόγο αυτό η συγγραφέας Αρώνη-Τσίχλη στο βιβλίο της Καίτη Αρώνη-Τσίχλη, Αγροτικές εξεγέρσεις στηνπαλιά Ελλάδα 1833-1881, χαρακτηρίζει εύστοχα τις εν λόγω εξεγέρσεις ως την «προϊστορία»
του ελληνικού αγροτικού κινήματος. Λιγότερο προοιωνίζουν τις σύγχρονες εξεγέρσεις, κατά το πρότυπο όσων είχαν εκδηλωθεί στη διάρκεια του ευρωπαϊκού 19ου αιώνα.
Από την άλλη πολλά από τα εθνικά κτήματα μέσα στον 19ο αιώνα διανεμήθηκαν σε στρατιωτικές οικογένειες και πρώην οπλαρχηγούς (Σταϊκος, Μεγαπάνος κ.α.) με αποτέλεσμα να ελέγχεται πλήρως το σύστημα άρα και κάθε επαναστατική προδιάθεση.
Επίσης ένα άλλο ζήτημα ήταν η οικονομική απόδοση των χωραφιών. Αστάθμητος παράγοντας αποτελούσε ο ποταμός Αχελώός και η στάθμη του, ενώ μεγάλο κομμάτι της Αιτωλικής πεδιάδας καλύπτονταν από έλη. Όλα τα ζητήματα αυτά δεν έκαναν τόσο εύφορα και περιζήτητα τα χωράφια της Αιτωλοακαρνανίας όσο εκείνα της θεσσαλίας.
Έτσι στα τέλη του 19ου αιώνα δεν υπήρχε μεγάλος αγροτικός χώρος στην Αιτωλοακαρνανία για μεγάλους Ελληνες χρηματιστές και εμπόρους της διασποράς, Αντιθέτως αυτή επέλεξαν να αγοράσουν τεράστιες εκτάσεις καλλιεργήσιμης γης, τα λεγόμενα “τσιφλίκια” και στη συνέχεια να αποκτήσουν δύναμη και να έρθουν σε σύγκρουση με τους αγρότες. Η παραπάνω κατάσταση έφερε την αγροτική εξέγερση στο Κιλελέρ το 1910. Το ίδιο ίσως θα είχε συμβεί αν υπήρχε στην Αιτωλοακαρνανία αν το τοπίο δεν είχε ξεκαθαρίσει ήδη 80 χρόνια πριν, τότε που η περιοχή είχε την τύχη να απελευθερωθεί και να στηθούν τοπικά τα δίκτυα αγροτικών ιδιοκτησιών.
Ενδεικτικά για τους παραπάνω λόγους δεν υπήρξε αγροτική εξέγερση τύπου Κιλελέρ στην Αιτωλοακαρνανία. Αντίθετα υπήρξε καπνεργατικό κίνημα που έγινε με πολλούς διαφορετικούς όρους, ενώ οι αγρότες αφυπνίστηκαν μεταπολεμικά με αποκορύφωμα τα τραγικά γεγονότα του 1962 και τη δολοφονία του καπνοπαραγωγού Δ. Βλάχου.
Με πληροφορίες από:
https://ideologi.wordpress.com/2008/02/23/%CE%97-%CE%B5%CE%BE%CE%AD%CE%B3%CE%B5%CF%81%CF%83%CE%B7-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%91%CE%B9%CF%84%CF%89%CE%BB%CE%BF%CE%B1%CE%BA%CE%B1%CF%81%CE%BD%CE%B1%CE%BD%CE%AF%CE%B1/
https://www.kathimerini.gr/383037/article/epikairothta/politikh/to-agrotiko-zhthma-sthn-ellada
https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/hpsa/article/view/14566/13164
agrinionews.gr
