Ο Μαχαιράς είναι ένα ημιορεινό χωριό με υψόμετρο 150 μέτρα. Το χωριό απέχει δεκάξι χιλιόμετρα από τον Αστακό, την έδρα του νεοσύστατου Δήμου Ξηρομέρου.

Μια λαϊκή παράδοση αναφέρει ότι το όνομα Μαχαιράς προέρχεται από έναν μαχαιροποιό και ντουφεξή που είχε εργαστήρι  στην περιοχή. Μια άλλη παράδοση αναφέρει ότι οι κάτοικοι του Μαχαιρά στο πρώτο μισό του 17ου αιώνα διέφυγαν «μετά το χαλασμό του χωριού» στη Ζάκυνθο. Εκεί δημιούργησαν τον οικισμό Μαχαιράδο. Δεν έχει αποδειχτεί επιστημονικά αυτή η παράδοση. Ίσως να δημιουργείται συνειρμικά λόγω των λέξεων Μαχαιράς - Μαχαιράδο. Ίσως πίσω από την προφορική αόριστη αφήγηση να υπάρχει και αλήθεια…

Στη συνέχεια θα επιχειρήσω μια σύντομη αναφορά για το χωριό και τους ανθρώπους του:

Η Εκκλησία, ο «Παρθενώνας του Μαχαιρά».

Εικόνα: Ο επιβλητικός ναός του Αγίου Γεωργίου

Στο κέντρο του χωριού δεσπόζει η επιβλητική εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Η εκκλησία χτίστηκε το 1929 από Ηπειρώτες  μαστόρους με αρχιμάστορα τον περίφημο  Αποστόλη Γεωργίου. Οι Κονιτσιώτες μαστόροι χρησιμοποίησαν πελεκητή πέτρα και άριστη τεχνική για την ανέγερση του κτηρίου. Για τούτο αποτελεί ένα αξιοθαύμαστο κτήριο. Έχω καταγράψει προφορική αφήγηση του ιερέα Κώστα Παπατρέχα, ο οποίος μου είπε ότι η ανέγερση αυτής της μεγαλόπρεπης εκκλησίας, δυσανάλογης με τα μέτρα ενός μικρού χωριού, οφείλεται στη μεγάλη εκκλησιαστική περιουσία. Και ανέφερε περιοχές που ανήκαν στην εκκλησία: ο Αη Βλάσης, οι Λαγκάδες, οι Βαμπακιές, τα Μεσοχώρια, ο Κατρίλας, ο Πλατίτσας ήταν βακούφικα. Από την πώλησή τους ανεγέρθηκε η εξαιρετική αυτή εκκλησία που τη θαυμάζουν οι Μαχαιριώτες και οι επισκέπτες του χωριού. Είναι ο «Παρθενώνας» του Μαχαιρά.

Η εκκλησία τις τελευταίες δεκαετίες δυστυχώς γεμίζει μόνο τις ημέρες του Πάσχα.Τότε επιστρέφουν οι Μαχαιριώτες – Mαχαιριώτισσες από την Αθήνα κυρίως, όπου έχουν εγκατασταθεί οι περισσότεροι, καθώς και από άλλες πόλεις. Είναι  χώρος θρησκευτικής ευλάβειας αλλά και κοινωνικοποίησης κυρίως των γυναικών. Οι γυναίκες αποτελούσαν και αποτελούν το βασικό εκκλησίασμα. Γι’ αυτές, ιδιαίτερα τις παλιότερες δεκαετίες, ήταν ο χώρος δημόσιας εμφάνισής τους. Δεν επιτρεπόταν η εμφάνισή τους στο χώρο του καφενείου, χώρο καθαρά ανδρικό! Η Κυριακάτικη έξοδός των γυναικών ήταν η εκκλησία. Γι’ αυτό και φρόντιζαν ιδιαίτερα την κυριακάτικη ένδυση και τον καλλωπισμό τους. Άλλες  έξοδοι ήταν οι κηδείες και τα μνημόσυνα στα σπίτια των πενθούντων και μετά στην εκκλησία.

Αυτή η εκκλησία αποτελεί τόπο μνήμης για τους χωριανούς. Ο καθένας έχει να θυμηθεί βαφτίσεις, γάμους, κηδείες, γιορτές κλπ. Εγώ θυμάμαι με πίκρα τον υποχρεωτικό εκκλησιασμό που μας επέβαλε ο θεολόγος, δε θυμάμαι τ’ όνομά του, από το Γυμνάσιο Αστακού, όπου φοιτούσαμε. Παιδάκια ταλαιπωρημένα από την καθημερινή πρωινή μετακίνησή μας στον Αστακό θέλαμε να χαλαρώσουμε μια Κυριακή. Να κοιμηθούμε λίγο αυτή τη μέρα της αργίας. Αλλά έπρεπε να εκκλησιαστούμε υποχρεωτικά. Εκκλησιασμός ή τιμωρία τη Δευτέρα; Ιδού το δίλημμα!

Θυμάμαι με χαρά το Κατηχητικό που είχε διοργανώσει ο πατέρας Κωσταντίνος Σιάσος. Νεαρός και εξαίρετος ιερέας που είχε διοριστεί στο χωριό. Λειτουργούσε στο γραφείο του και μικρή βιβλιοθήκη με συναξάρια Αγίων κυρίως. Εγώ που διψούσα για διάβασμα τότε, είχα διαβάσει πολλούς βίους αγίων. Όχι από θρησκευτικότητα, αλλά από επιθυμία για να διαβάσω ένα βιβλίο πέρα από τα σχολικά… Ευγνωμονώ τον Κ. Σιάσο γι’ αυτό που μας πρόσφερε τότε. Άλλη δανειστική βιβλιοθήκη στο χωριό δεν υπήρχε. Ας είναι αναπαυμένος ο φωτισμένος ιερέας, που έφυγε νωρίς.

Θυμάμαι επίσης, πως σ’ αυτή την εκκλησία αποχαιρέτησα με πόνο τους δυο υπέροχους γονείς μου…

Το σχολείο και οι δάσκαλοι

Δίπλα στην εκκλησία βρίσκεται το σχολείο. Η ολοκλήρωση της ανέγερσης αυτού του κτηρίου έγινε το 1931.Ήταν υπουργός Παιδείας ο Γεώργιος Παπανδρέου. Αναφερόμαστε στο Γέρο της Δημοκρατίας. Χτίστηκε από την ίδια ομάδα, «κομπανία» μαστόρων από την Κόνιτσα που έχτισε και την εκκλησία. Όταν έστησαν το σκελετό της σκεπής, κατά το έθιμο, όλοι οι χωριανοί παραβρέθηκαν με το δώρο τους. Και φυσικά όλο το χωριό ικανοποιήθηκε με την ίδρυση του νέου σχολείου.

Και αυτό το κτήριο αποτελεί μνημονικό τόπο για τους Μαχαιριώτες-τισσες. Είναι συνυφασμένο με τα πρώτα γράμματα, τις πρώτες γνώσεις, τα παιδικά μας χρόνια, τα όνειρά μας για το μέλλον.

Φωτογραφία ομαδική: μαθητές-μαθήτριες με το Διευθυντή  Αχιλλέα Ζακόπουλο και τις δασκάλες Μαρία Αναστασοπούλου και Έλλη Ράπτη.

Συγκινούμαι κάθε φορά που περνάω από κει. Θυμάμαι τη «μικρή Μαρία» να διαβάζει συλλαβιστά στη δασκάλα Μαρία Αναστασοπούλου και ύστερα καθαρά κι ωραία … Να απαγγέλλει ποιήματα με καμάρι, «να παίζει»  στο θεατρικό την ηρωίδα στις σχολικές γιορτές. Να γράφει εκθέσεις που ο δάσκαλος ο Θεοτόκης της έλεγε να διαβάσει στην τάξη. Και τη ρωτούσε: «έχεις εκθεσιολόγιο»; Μακάρι να είχα! Μόνο στο χορό δεν ήμουνα καλή μαθήτρια. Η δασκάλα μας μάθαινε και χορούς για τις γιορτές και τις εκδηλώσεις στη λήξη του σχολικού έτους. Η μάνα μου που λάτρευε το χορό πολλές φορές ρωτούσε τη δασκάλα: -Πώς τα πάει η Μαρία; - Πολύ καλή, έλεγε εκείνη. -Πρώτη στα μαθήματά της, στη συμπεριφορά της… -Στο χορό; Γελούσε η δασκάλα. -«Μη γελάς  κυρά Έλλη. Πάμε σε γάμο κι αυτήνη δε σ(η)κώνεται να χορέψ(ει). Βγαίνουμε στο παγγύρ(ι) και δε θέλει να χορέψ(ει)! Μοναχά γράμματα; Χορό να τη μάθ(ει)ς δασκάλα»!

Το ’χε καημό η μάνα που δεν της έμοιασα στο χορό. Δεν ήμουνα μερακλού. Ευτυχώς ο μικρότερος αδερφός μου της έμοιαζε. Χόρευε εκείνος. Και χορευταρού να ήμουνα βέβαια, η μάνα πάλι τον αδερφό μου θα καμάρωνε. Ήταν πιο όμορφος, πιο μερακλής, πιο γελαστός, πιο κοινωνικός… Σ’ όλα ήταν πιο πολύ από μένα. Κι ας ήμουνα πολύ καλύτερη μαθήτρια από αυτόν. Ακόμα και αυτό το προσόν μου το αποσιωπούσε η μάνα. Είχε αδυναμία στο γιό. Όταν έπρεπε να γράψει έκθεση για την αποταμίευση ο αδερφός μου, η μάνα με παρότρυνε να τη γράψω εγώ, και  να τη μάθει. Έπρεπε να ενδιαφερθώ για το μικρό αδερφό μου, δεν είχα κι άλλον. Την έγραψα και φυσικά πήρε ως βραβείο τον κουμπαρά. Τον είχε επάνω στο τζάκι και καμάρωνε η μάνα για το παιδί που και  «στα πράματα» βοηθάει τον πατέρα και στα μαθήματά του πάει πολύ καλά!

«Άμα διάβαζε ο Τάκης, θα ’τανε πρώτος», έλεγε. Και στο Γυμνάσιο αργότερα πάλι ο αδερφός μου δεν ήταν λάτρης του βιβλίου, αλλά εξακολουθούσε να είναι κοινωνικός και «καλαμπουρτζής». Εγώ εξακολουθούσα να είμαι αντικοινωνική και «αποβλακωμένη» με τα βιβλία… Την ίδια νοοτροπία με τη μάνα, παρατηρούσα και στη γειτόνισσα τη Σοφία Παπαστάμου. Είχε μείνει παροιμιώδης η έκφραση: «ο Τάκης της Ρήνης, κι ο Τάκης της Σοφίας!». Γελάμε ακόμα με τη θεια Κίρκη Παπαστάμου όταν τα θυμόμαστε…

Η αλήθεια είναι πως και μένα με αγαπούσε πολύ και με φρόντιζε η μάνα. Και την αξία μου καταλάβαινε. Δεν ήθελε όμως να μου το λέει για να «μην το πάρω απάνω μου», «μην πάρουνε αέρα τα μυαλά μου»! Έπρεπε να είμαι σεμνή και ταπεινή. Ήμουνα κοπέλα και μάλιστα ξηρομερίτισσα. Ο αδελφός μου ήταν «πηδί», αγόρι και μάλιστα μοναχογιός!

Φωτογραφία: Δημήτριος και Μαρία Αγγέλη

Εκείνα τα χρόνια είχαμε την τύχη να έχουμε εξαιρετικούς δασκάλους στο χωριό. Με εκείνα τα ελάχιστα μέσα και με πολύ μεράκι κατάφεραν να μας δώσουν σημαντικές γνώσεις και να μας προετοιμάσουν για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Μέχρι τώρα που συναντούσα τους δασκάλους μου τον κ. Θεοτόκη Θεοφίλη, Μαχαιριώτη, και τη σύζυγό του κ. Έλλη Ράπτη  στο Αγρίνιο αισθανόμουνα σεβασμό και εκτίμηση γι’ αυτούς. Ο δάσκαλός μας  έφυγε πριν λίγες μέρες. Λυπάμαι πολύ που τα τελευταία χρόνια αυτό το τριθέσιο σχολείο έκλεισε. Αυτό το προαύλιο που έσφυζε άλλοτε από ζωή, τώρα είναι βουβό. Στο πέρασμα των χρόνων οι αλλαγές είναι έντονες και στον τόπο και στους ανθρώπους…

Παρακαλώ, με πολλή εκτίμηση, τους  συγχωριανούς μου, και κυρίως τη νεολαία  να ενδιαφερθούν για το σχολείο. Αυτό το κτήριο να επαναλειτουργήσει ως Λαογραφικό Μουσείο. Όλοι οι χωριανοί, είμαι σίγουρη, θα βοηθήσουν γι’ αυτό το σκοπό. Όλοι  θα προσφέρουν ένα τουλάχιστον αντικείμενο που θα αξιοποιηθεί κατάλληλα και με το όνομά τους στις αίθουσες αυτού του κτηρίου. Για να μαθαίνουν οι νεώτεροι την ιστορία του χωριού. Ο νεοσύστατος Πολιτιστικός Σύλλογος Μαχαιριωτών (2018) πιστεύω ότι θα αναλάβει αυτό το έργο. Είμαι πρόθυμη να βοηθήσω, όσο μπορώ, για τη διατήρηση της Πολιτιστικής κληρονομιάς. Της νεώτερης ιστορίας του χωριού μας.

Η γραφική πλατεία

Κάτω από τη μεγαλοπρεπή εκκλησία βρίσκεται η μεγάλη  πλατεία του χωριού μας. Κατασκευάστηκε την τελευταία δεκαετία του 20ου αιώνα (1995-1996). Το πρώην καπνοχώραφο μεταμορφώθηκε σε ένα ωραίο χώρο. Αποτελεί ένα ακόμα κόσμημα του χωριού. Τόπος συνάντησης, χαλάρωσης, απόλαυσης…

Τα τελευταία τρία χρόνια, τον Αύγουστο, στο χώρο διοργανώνεται το Πανηγύρι του Μαχαιρά. Μια βραδιά με ζωντανή μουσική όπου οι χωριανοί και οι φίλοι τους διασκεδάζουν, τραγουδάνε και χορεύουν σ’ ένα ζεστό αντάμωμα. Ένα αντάμωμα  ζωντανών και νεκρών... Και θα εξηγήσω αμέσως. Θα αναφέρω για παράδειγμα ένα οικογενειακό βίωμα: Καθόμαστε στην πλατεία με την  οικογένεια του αδελφού μου και τους κουμπάρους μας τη μέρα του ανταμώματος. Μια συμμαθήτρια του αδελφού μου, η Μαρία Π. Παπατρέχα ρωτάει την ανηψιά μου: -Πώς σε λένε; -Ειρήνη, της απαντάει. «Αχ και να ’ξερες τη γιαγιά είχες. Η θεια Ρήνη ήταν πρώτη. Νοικοκυρά, τσαχπίνα, χορευταρού! Αν ήταν απόψε πρώτη θα ’σερνε το χορό. Χόρευε καλύτερα από όλες δημοτικά τραγούδια»!

«Αυτός είναι ο Νίκος; Πώς μεγάλωσε. Άνδρας έγινε», λέει η γειτόνισσά μας. «Να πάρει τα καλά του παππούλη του. Ήτανε τίμιος, ειλικρινής και καλός οικογενειάρχης ο παππούλης καμάρι μ’». Αμέσως οι δυο γονείς μου είναι παρόντες… Κατ’ ανάλογο τρόπο όλοι οι απόντες είναι παρόντες. Έτσι απλά, χωρίς υπερβολές.

Και για μας τους μεγάλους είναι μια ευκαιρία να συναντηθούμε με συγγενείς, φίλους και παλιούς συμμαθητές/τριες. Να ανταλλάξουμε δυο λόγια ως συγχωριανοί. «Να ξανανιώσουμε», που είπε και η αγαπημένη μας γειτόνισσα, η Καλλιόπη Μπαρμπαρούση. Οι φιλοφρονήσεις είναι ευπρόσδεκτες, ακόμα κι αν είναι λίγο τραβηγμένες:

 «Τάκη, δεν άλλαξες καθόλου. Όμορφος όπως πάντα…», λένε κάποιοι φίλοι στον αδελφό μου.

«Μαρία, παραμένεις η ίδια, δε σ’ αγγίζει ο χρόνος… Διαχρονική αξία…», λένε  κάποιες φίλες μου. Καλοδεχούμενες οι φιλοφρονήσεις, όπως λένε οι ψυχολόγοι. Έστω κι αν στον καθρέφτη καθώς ετοιμαζόμαστε για να βγούμε στην πλατεία βλέπουμε την πραγματική εικόνα μας. Έστω κι αν γνωρίζουμε όλοι ότι ο πανδαμάτωρ χρόνος είναι ανίκητος!Δεν του κακιώνουμε όμως, τον σεβόμαστε για να μας σέβεται και εκείνος. Και ευγνωμονούμε το Θεό ή τη ζωή που είμαστε υγιείς.

Ο δημόσιος δρόμος

Ο δημόσιος δρόμος ανοίχτηκε και στρώθηκε το 1904. Στην αυγή του εικοστού αιώνα. Δεξιά και αριστερά του δρόμου στο χωριό υπάρχουν τα καφενεία, τα παντοπωλεία, τα ψητοπωλεία του χωριού. Ελάχιστοι οι θαμώνες των καφενείων το χειμώνα. Άδειες οι καρέκλες των καφενείων… Κάποιοι γέροι πίνουν μελαγχολικά το καφεδάκι τους… Στα περισσότερα χωριά αυτή η μελαγχολική εικόνα παρατηρείται… Εδώ θυμάμαι τους στίχους του ποιητή:

 «Στου καφενείου του βοερού το μέσα μέρος

 Σκυμμένος στο τραπέζι κάθετ’ ένας γέρος

Με μιαν εφημερίδα μπρος του, δίχως συντροφιά.

Και μες στων αθλίων γηρατειών την καταφρόνια

Σκέπτεται πόσο λίγο χάρηκε τα χρόνια,

Που είχε και δύναμη και λόγο κι εμορφιά…

Μ’ απ’ το πολύ να σκέπτεται και να θυμάται

Ο γέρος εζαλίστηκε. Κι αποκοιμάται.»Κ. Βάρναλης

[Βλέπετε: Μ. Ν. Αγγέλη, Καφενεία στο Ξηρόμερο. Οι χώροι, οι καφετζήδες και οι πελάτες τους]

Τα εξωκκλήσια

Η θρησκευτικότητα των Μαχαιριωτών φαίνεται στα πολλά εξωκλήσια του χωριού. Στην περιοχή Βρίστιανα υπάρχουν τρία εξωκλήσια: Ο Άγιος Δημήτριος, ο Άγιος Νικόλαος και η Αγία Παρασκευή. Σώζονται και ίχνη του Αγίου Χριστοφόρου. Στο χώρο αυτό ο Γιώργος Β. Κονιώσης είχε τοποθετήσει ένα εικονοστάσι για να ανάβουν το καντήλι του
«άστεγου» πια Αγίου. Τόποι μνήμης για όλους τους Μαχαιριώτες που τα φροντίζουν, τα συντηρούν, και λειτουργούνται στη χάρη τους. Ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια. Για μένα προσωπικά αυτά τα προσκυνήματα έχουν μεγάλη σημασία λόγω της σχέσης του πατέρα μου με αυτό τον τόπο. Ο τσέλιγγας πατέρας μου, ο Νίκος Αγγέλης, είχε αναπτύξει με τους Αγίους στα Βρίστιανα μια πολύ φιλική σχέση τολμώ να πω. Εκεί έβρισκε καταφύγιο τις βροχερές μέρες του χειμώνα. Άναβε τα καντήλια τους και μετά άναβε το τσιγάρο και κάπνιζε παρέα τους! Όταν νευρίαζε όμως, εξαιτίας των δυσκολιών της δουλειάς του, «κατέβαζε καντήλια», ως  γνήσιος ξηρομερίτης. Δεν ήταν της θεολογίας ο πατέρας. Ένας απλός, τίμιος και εργατικός άνθρωπος ήταν… «Τιμιότατος και ειλικρινέστατος άνθρωπος», όπως τον χαρακτήριζε, κατ’ επανάληψη, ο Πάνος Παπαστάμος που συνεργαζόταν χρόνια μαζί του με αλληλοεκτίμηση και σεβασμό.

Φωτο: Νίκος Αγγέλης

Εικόνα: Βρύστιανα

Εικόνα: Άγιος Δημήτριος Βρύστιανα

Χαίρομαι που αυτά τα εξωκκλήσια διατηρούνται στο χώρο και προσελκύουν τους χωριανούς. Χαίρομαι που ο πατέρας Νικόδημος, Μαχαιριώτης κατά το ήμισυ, γιος της Ανθούλας Κουβέλη,  λειτουργεί στα εκκλησάκια αυτά. Μπορεί λόγω υποχρεώσεων να μην παρευρίσκομαι, αλλά νοερά είμαι στα ιερά χώματα του τόπου μου. [Βλέπετε : Ξηρόμερο: Χώματα με ιστορία. ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΑ ΜΑΝΑΣΤΡΑΚΙΑ ΚΑΙ ΒΡΙΣΤΙΑΝΑ  ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ]

Χώματα με ιστορία – ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΑ ΜΑΝΑΣΤΡΑΚΙΑ ΚΑΙ ΒΡΙΣΤΙΑΝΑ ΞΗΡΟΜΕΡ

Άλλα εξωκκλήσια υπάρχουν σε διάφορα μέρη του χωριού:

Το εξωκκλήσι της Παναγιάς. Θυμάμαι που λειτουργούσε στη χάρη της και πηγαίναμε με τα πόδια για να ευλογηθούμε… Το εξωκκλήσι του Πέτρου και Παύλου, πρώην Αγίου Γεωργίου, στο δρόμο προς τη Σκουρτού. Το εξωκκλήσι του Προφήτη Ηλία, ο Αη Λιας, στο χωράφι του Μήτσου Παπατρέχα. Βρίσκεται δεξιά στο δρόμο προς τη Μπαμπίνη. Η Αγία Τριάδα νεότερο εξωκκλήσι στην ίδια κατεύθυνση. Χτίστηκε σε οικόπεδο που παραχώρησε η Ισμήνη Γκούμα με έξοδα της Βασιλικής  Χ. Παπατρέχα την τελευταία δεκαετία του 20ου αιώνα. Και ένα ακόμα εξωκκλήσι ο Άγιος Κωνσταντίνος που έχτισε ο ιερέας Κώστας Παπατρέχας σε χωράφι του, στο δρόμο προς τη Σκουρτού.

Στην πλαγιά πάνω από το χωριό υπάρχει ο ναΐσκος του Αγίου Χριστοφόρου. Εκεί και το κοιμητήριο του χωριού. Ο Άγιος Χριστόφορος ήταν ο ενοριακός ναός του παλιού χωριού. Γι’ αυτό την παραμονή  και ανήμερα του Αγίου Χριστοφόρου, 8-9 Μάη γινόταν το πανηγύρι του Μαχαιρά, ένα από τα καλύτερα στα  χωριά του Ξηρομέρου. Και διατηρήθηκε μέχρι την αυγή του 21ου αιώνα. Τα τελευταία τρία χρόνια μεταφέρθηκε στον Αύγουστο όπως προανέφερα. Αυτό λόγω επιστροφής των χωριανών για τις καλοκαιρινές διακοπές τους.

Εικόνα: Άγιος Χριστόφορος

[Βλέπετε: Μ. Ν. Αγγέλη, «Παραδοσιακά πανηγύρια. Μία μελέτη περίπτωσης στο Ξηρόμερο Αιτωλοακαρνανίας…»]

Οι χωριανοί

Ο Γεράσιμος Η. Παπατρέχας, ο Μαχαιριώτης ιστοριογράφος, καταγράφει τους τόπους καταγωγής των κατοίκων του χωριού. Διαπιστώνουμε ότι το χωριό υπήρξε ένα χωνευτήρι πολλών ετερόκλητων στοιχείων. Και ήταν φυσικό να υπάρχουν αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους. «Η εξωστρέφεια, κάποια επιπολαιότητα, ο παρορμητισμός ήταν χαρακτηριστικά μας. Οι Μαχαιριώτες ήταν πάντα στην πλειονότητά τους άνθρωποι της αγοράς, πιοτήδες, αρκετά χαρτοπαίχτες αλλά και φιλόξενοι. Αναμφισβήτητα πιο προοδευτικοί από όλους τους γείτονές τους, κατάφεραν να έχουν καλύτερη προκοπή, μόλο που πάλευαν και παλεύουν με δύσκολη και φτωχή γη. Βέβαια δεν πρέπει να ξεχνούμε το σπουδαίο ρόλο που έπαιξε η θέση του χωριού». Σημειώνει  για τους χωριανούς ο Παπατρέχας.

Τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά των Μαχαιριωτών κατά την άποψή μου είναι η εργατικότητα και η φιλοξενία. Αγρότες στην πλειοψηφία και κτηνοτρόφοι εργάστηκαν σκληρά για να αναστήσουν τα παιδιά τους, να τα σπουδάσουν, να τα αποκαταστήσουν. Άνδρες, γυναίκες αλλά και παιδιά στα χωράφια και στα μαντριά… Βασική καλλιέργεια στο χωριό μέχρι το 2005 ήταν ο καπνός. Σήμερα οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία και λιγότερο με τη γεωργία. Και οι περισσότεροι έχουν πάρει αγροτική σύνταξη.

Οι Μαχαιριώτες υποδέχονται και καλωσορίζουν τον ξένο που θα βρεθεί στο χωριό τους. Προσφέρονται με χαρά να «κεράσουν». Δείγμα ευνοϊκής διάθεσης, αποδοχής και φιλοξενίας. Η φιλοξενία επίσης προς τους δημόσιους λειτουργούς στο χωριό ήταν σημαντική. Οι δάσκαλοι που διορίζονταν στο χωριό απολάμβαναν αυτή την αρετή. Το ζεστό ψωμί, τα χωριάτικα αυγά, το φρέσκο γάλα των χωριανών… Το ίδιο και οι ιερείς. Για παράδειγμα θα αναφέρω τον ιερέα Κωνσταντίνο Σιάσο που όταν τον συναντούσα στο Αγρίνιο μου ανέφερε τη φιλοξενία των Μαχαιριωτών και της μάνας μου. «Θυμάμαι, μου χτυπούσε να μου αφήσει φρέσκο γάλα και γιαούρτι, η μακαρίτισσα η κυρά Ρήνη»,
 μου έλεγε.

Ακόμα και απλή επίσκεψη να κάνεις σε κάποιο σπίτι θα σε προσκαλέσουν να φας μαζί τους. Και όχι τυπικά, να ’χουμε να λέμε. Ουσιαστικά και με καλή διάθεση. Εδώ θα αναφέρω μια λαϊκή έκφραση που μου είπε η φίλη μου Φωτεινή Κοράκη για την ειλικρινή φιλοξενία:

«Άλλο κάτσε, κάτσε κι άλλο μανικοτράβα!».Που σημαίνει: άλλο ένα τυπικό κάτσε μαζί μας, κι άλλο να πιάσεις από το χέρι τον άλλο εγκάρδια για να κάτσει στην παρέα… Οι Ξηρομερίτες γενικά  και ιδιαίτερα οι Μαχαιριώτες στην πλειοψηφία τους είναι του «μανικοτράβα»! Ούτε η δεκαετής οικονομική κρίση επηρέασε αυτή τη διαχρονική αρετή την οποία κληροδοτούν στα παιδιά τους…

Οι Μαχαιριώτες δείχνουν συμπαράσταση σε περίπτωση  ανάγκης: αρρώστιας, δυστυχίας, πένθους. Σε περιπτώσεις πένθους εκδηλώνουν ηθική και έμπρακτη συμπαράσταση στην οικογένεια. Ενδεικτικά θα αναφέρω το έθιμο «της παρηγοριάς» προς τους πενθούντες. Οι χωριανοί ετοίμαζαν φαγητά, ψωμί και κρασί και πήγαιναν το βράδυ να στρώσουν τραπέζι και να φάνε με τους πονεμένους. Και με την κουβέντα να βοηθήσουν ώστε να ξεφύγουν  λίγο από τον πόνο και τη θλίψη τους. Κάτι που δε συνέβαινε σε γειτονικά χωριά. Αυτό το έθιμο τηρήθηκε σχεδόν μέχρι το τέλος του 20ου αιώνα. Ανέφερα τις αδιαμφισβήτητες αρετές των Μαχαιριωτών. Και δεν κάνω αγιογραφίες των χωριανών μου. Φυσικά ως άνθρωποι έχουμε και τα ελαττώματά μας. Είμαστε ξηρομερίτες, αράθυμοι, παρορμητικοί, εκδικητικοί… «Αρπάζεστε εύκολα εσείς οι ξηρομερίτες», μου λένε κάποιες φορές φίλες και φίλοι που έχουν στο νου τους τα στερεότυπα… Ναι, αν μας προκαλέσουν, απαντώ.

Κλείνοντας να πω, ότι αισθάνομαι υπερήφανη για την Ξηρομερίτικη καταγωγή μου! Και αν ήτανε να ξαναγεννηθώ, σ’ αυτό τον τόπο θα ’θελα  το φως να δω. Και όταν θ’ αποχαιρετήσω  σ’ αυτόν τον τόπο  θα  επιστρέψω για «να ζήσω»…