Κείμενο – φωτο Απόστολος Κων. Καρακώστας

Παρουσίαση με θέμα τα ερειπωμένα-εγκαταλελειμμένα χωριά και οικισμούς της Αιτωλίας & Ακαρνανίας έγινε από τον Αρχαιολόγο MScκ. Γεώργιο Σταμάτη, Πρόεδρο της Ιστορικής-Αρχαιολογικής Εταιρείας Δυτικής Στερεάς Ελλάδας την Τετάρτη 4 Δεκ. 2019 στο Παπαστράτειο μέγαρο στο Αγρίνιο.

Η διάλεξη -τρίτη κατά σειρά για την περίοδο 2019-2020-εντάσσεται στο πρόγραμμα εκδηλώσεων με ομιλίες και παρουσιάσεις που διοργανώνει η  Σχολή Τοπικής Ιστορίας και Πολιτισμού «Αθανάσιος Παλιούρας» που λειτουργεί το Τμήμα Πνευματικών και Καλλιτεχνικών Εκδηλώσεων της Γυμναστικής Εταιρείας Αγρινίου.

Το ομιλητή παρουσίασε η εκπαιδευτικός κα. Ρούλα Καραγεώργου, μέλος της Σχολής Τοπικής Ιστορίας & Πολιτισμού Αθ. Παλιούρας.

Ο κ. Σταμάτης ξεκίνησε την ομιλία του ευχαριστώντας την Γυμναστική Εταιρεία Αγρινίου για την συμμετοχή του στο πρόγραμμα ομιλητών, την κυρία Ολυμπία Βικάτου προϊσταμένη της Εφορίας Αρχαιοτήτων Αιτ/νίας και Λευκάδας, και όλους τους παρισταμένους που κατέκλυσαν την αίθουσα.

Χρησιμοποίησε οπτικό υλικό και έκανε αναφορά στο γεωφυσικό τοπίο του νομού Αιτωλίας και Ακαρνανίας που βρέχεται από τον Αμβρακικό, τον Πατραϊκό και το Ιόνιο ενώ τον διασχίζουν τρείς κύριοι ποταμοί, Αχελώος-Μόρνος & Εύηνος, και μεγάλο του τμήμα καταλαμβάνουν τα Ακαρνανικά όρη, το Παναιτωλικό και η οροσειρά της Καλάνας.

Ακόμη αναφέρθηκε στις πολλές και μεγάλες λίμνες του-φυσικές και τεχνικές- δηλαδή στην Τριχωνίδα-Λυσιμαχία-Αμβρακία-Λίμνη Στράτου-Καστρακίου και Κρεμαστών, καθώς και στις λιμνοθάλασσες Μεσολογγίου και Αιτωλικού.

Χαρακτήρισε τον τρόπο ζωής των κατοίκων σαν αγροτικό στους κάμπους και κτηνοτροφικό στα βουνά, που ήταν ο καθοριστικός παράγοντας στην επιλογή της τοποθεσίας και της τεχνοτροπίας που κτίστηκαν οι οικίες και οι βοηθητικοί χώροι στους οικισμούς και στα χωριά.

Περιέγραψε τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν στο κτίσιμο, πέτρα-ξύλο-ασβέστης-χώμα-κεραμίδια& ακροκέραμα, την διαρρύθμιση των χώρων, τον προσανατολισμό των σπιτιών, τις πόρτες και τα παράθυρα καθώς και τις τουφεκίστρες (στενά ανοίγματα στους τοίχους) για την άμυνα των κατοίκων.

Χάρις στην αναγραφή χρονολογιών και κάποιων ανάγλυφων παραστάσεων στα αγκωνάρια των σπιτιών και στις πόρτες των εκκλησιών,στα ερειπωμένα χαλάσματα εγκαταλελειμμένων οικισμών που απομένουν διάσπαρτα σε όλη την Αιτωλ/νία,  μπορούμε να κατατάξομε χρονολογικά  την εξέλιξη των χωριών και την μοίρα των κατοίκων, συνήθως συνυφασμένη με πράξεις βίας από πειρατές και άλλους επιδρομείς…

Συγχρόνως με την ομιλία στην οθόνη γινόταν προβολή από παλιά γκρεμισμένα στο μεγαλύτερο μέρος τους σπίτια, ισόγεια και υπερυψωμένα, διώροφα και χαγιάτια, στέγες γκρεμισμένες, σάπια ταβάνια και πρέκια, σχιστόπλακες και κεραμίδια, μπαλκόνια και πέτρινες εξωτερικές σκάλες,  αυλές και μπαλκόνια.

Καγκελόφραχτα παράθυρα, κουφώματα με ή χωρίς τζάμια, ξύλινες πόρτες με μπάρες ξύλινες εσωτερικά, δάπεδα χωμάτινα ή με πλάκες, τσατμάδες, σοβάδες, τζάκια και καμινάδες.

Πηγάδια βρύσες και δρομάκια πλακόστρωτα που εξυπηρετούσαν για πολλές γενιές τους κατοίκους.

Στην συνέχεια ο ομιλητής αναφέρθηκε με λίγα περιγραφικά λόγια στην ιστορία εγκαταλελειμμένων χωριών προβάλλοντας συγχρόνως εικόνες τους.

Πολλά είναι τα μέρη αυτά που η σημερινή παρουσίαση ζωντάνεψε, άγνωστα στους πολλούς κι ας ζούμε πολύ κοντά τους…

Ακούστηκαν παλιά ονόματα και η καινούργια τους ονομασία σε όσα έχουν επιβιώσει και ξανά κατοικήθηκαν συνήθως σε κοντινή απόσταση, αλλά πλέον σε πιο προσιτά μέρη μια και ζούμε σε ειρηνική περίοδο τα τελευταία 70 χρόνια.

Αναφορά και περιγραφή έγινε στα χωριά: Πλαγιά, Δρυμός, Σκλάβαινα, Αχυρά, Βούστρι, Κομπωτή, Βάρνακα, Ζαβιτσα, Δραγαμέστο, Λουτρό, Ξερακιά, Αμβρακιά, Λιμναία, Σοροβίλι, Καψοράχη, Πύργος, Αβαρίκος, Παλιοχώρα Καινούργιου, Μαυρομάτι, Σπάρτο, Ποταμούλα, Κλόκοβα, Ελατόβρυση, Χαϊκάλι, Μπόϊκου.

Σύντομη αναφορά έγινε και για τον Ορεινό Βάλτο:Παλιό Γιαννόπουλο, Δρομίστα, ΜαυροχώριΦλωριάδας, Μηλιά, Μπλέτσι, Τρίκλινο, Αρωνιάδα, Σταθάς, παλιός Εμπεσός.

Όλα τα παραπάνω χωριά υπέφεραν κατά την Τουρκοκρατία, πυρπολήθηκαντα σπίτια τους  και εκκλησίες τους, οι κάτοικοι σφαγιάστηκαν και πουλήθηκαν σκλάβοι.

Αγωνιστές του 1821 από όλα αυτά τα εγκαταλελειμμένα σήμερα μέρη πολέμησαν και έδωσαν την ζωή τους για την ελευθερία της σκλαβωμένης Πατρίδας.

Αναφέρθηκε ακόμη ο ομιλητής και στα χωριά πού χάθηκαν και βρίσκονται βυθισμένα στις τεχνικές λίμνες Καστρακίου και Κρεμαστών Άγιο Βλάση Μπαμπαλιό και Προβέντζα.

Στο σύνολο των παραπάνω ερειπωμένων οικισμών παραμένουν όρθιες οι εκκλησίες που χάρις στην φροντίδα των πιστών κατοίκων έχουν συντηρηθεί και λειτουργιόνται τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο στην εορτή του Αγίου τους.

Από τελείως γκρεμισμένους ναούς, εικόνες παλιές μεγάλης ιστορικής αξίας καθώς και ιερά βιβλία και εκκλησιαστικά  σκεύη έχουν μεταφερθεί σε νεότερους, στα καινούργια χωριά που κτίστηκαν κυρίως μετά τον 2^ο Παγκόσμιο πόλεμο.

Με το πέρας της ομιλίας του ο κ. Σταμάτης ρώτησε αν υπάρχουν ερωτήσεις ή αν κάποιος επιθυμεί να συμπληρώσει κάτι.

Έτσι στο βήμα ανέβηκε για λίγα λεπτά ο γνωστός Δρ. Ιστορικής και Αρχαιολογικής Τοπογραφίας και Χωρογραφίας και επίτιμος Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων κύριος  Ιωάννης Νεραντζήςο οποίος συνεχάρη τον ομιλητή κ. Σταμάτη  και αναφέρθηκε  στα αίτια εγκατάλειψης, ερείπωσης και αφανισμού των οικισμών, χωριών και πόλεων Αιτωλίας και Ακαρνανίας στην Ύστερη Αρχαιότητα, στη Ρωμαιοκρατία,στη Βυζαντιοκρατία, στη Λατινοκρατία, στην Οθωμανοκρατία, στη διάρκεια τής Επανάστασης του 1821, καθώς και στην εγκατάλειψη ή αφανισμό τους, οικισμών και χωριών ή μεταφορά τους κατά τον 19ον και στο πρώτο μισό τού 20ύ αιώνα.

Ακολούθως για λίγα λεπτά μίλησε ο κύριος Λάζαρος Κολώνας, επίτιμος γενικός διευθυντής αρχαιοτήτων και πολιτιστικής κληρονομιάςδιδάκτωρ Αρχαιολογίας με σημαντική παρουσία και έργο στον νομό, ο οποίος συνεχάρη τον κ. Σταμάτη και εξέφρασε την ευχή να συνεχιστεί το έργο της καταγραφής συντήρησης και αποκατάστασης  των αρχαιοτήτων στην Αιτωλ/νία, ώστε ότι εναπόμεινε από φυσικές και ανθρώπινες καταστροφές σε κτήρια και κατασκευές των περασμένων αιώνων να διασωθεί για τις επερχόμενες γενεές.

Και έτσι μία ακόμη επιμορφωτική βραδιά, στα πλαίσια τωνομιλιών/παρουσιάσεων  από καθηγητές Πανεπιστημίου, επιστήμονες και καλλιτέχνες, μελετητές και γνώστες της τοπικής και Εθνικής μας Ιστορίας, έφθασε στο τέλος της, ένα μεγάλο Ευχαριστώ στην οργανώτρια ΓΕΑ.

Απόστολος Κων. Καρακώστας 

sinidisi.gr