Παρασκευή, 29η Μαρτίου 2024  2:25 μμ
 
wm small
Κυριακή, 03 Νοεμβρίου 2019 20:40

Ιωάννης Γ. Νεραντζής: «Η Λογοτεχνία του Μεσοπολέμου στη Δυτική Ελλάδα»

Αν βρίσκετε το άρθρο ενδιαφέρον κοινοποιήστε το

γράφει ο  δρ Ιωάννης Γ. Νεραντζής (Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Κρήτης)

Παρουσίαση (στις 02/11/2019) τών Πρακτικών τού Πανελλήνιου Επιστημονικού Συνεδρίου Λογοτεχνίας με θέμα, «Η λογοτεχνία τού Μεσοπολέμου στον χώρο τής Δυτικής Ελλάδας», που διοργάνωσε ο ''Σύνδεσμος Φιλολόγων ΑιτωλοΑκαρνανίας'', στο Αγρίνιο, στις 12, 13, 14, Απριλίου τού 2018.

Σεμνύνομαι σήμερα που ανήκω σε αυτόν τον κύκλο που κυκλώνει όλους εμάς σήμερα εδώ. Και δεν εννοώ μόνον τον κύκλο των επαγγελματιών φιλολόγων· εννοώ τον κύκλο τών φιλολόγων· τον κύκλο όλων τών φίλων τού λόγου· και στην περίπτωσή μας σήμερα, τών φίλων τού λογοτεχνικού λόγου -σκόπιμη η περιττολογία - και άρα γνώστες και τής Λογοτεχνίας τής περιόδου τού Μεσοπολέμου (1919-1939), που βέβαια η θεματική τού Συνεδρίου τού οποίου σήμερα γίνεται η παρουσίαση τών Πρακτικών αυτού, η θεματική λέγω του Συνεδρίου είχε χώρο αναφοράς μόνον τη Δυτική Ελλάδα· ναι αλλά ο θεματικός αυτός κύκλος μπορεί να κυκλώνει ένα μικρό γεωγραφικό χώρο, κομμάτι μόνον τού πανελλήνιου μεσοπολεμικού λογοτεχνικού χώρου, αλλά ο κύκλος αυτό ο μικρός είναι συνάμα «αυτός ο κύκλος ο μικρός ο μέγας» κατά τη ρήση τού ποιητή. Τού λόγου μου το αληθές εμπεριέχεται στις σελίδες αυτού ακριβώς τού τόμου τών Πρακτικών τού Πανελλήνιου Επιστημονικού Συνεδρίου Λογοτεχνίας με θέμα, «Η λογοτεχνία τού Μεσοπολέμου στον χώρο τής Δυτικής Ελλάδας», που διοργάνωσε ο ''Σύνδεσμος Φιλολόγων ΑιτωλοΑκαρνανίας'' στο Αγρίνιο, στις 12, 13, 14, Απριλίου τού 2018. Τα πρώτα συγχαρητήρια λοιπόν, υποχρεούμεθα να τα απευθύνουμε στο Διοικητικό Συμβούλιο τού ''Συνδέσμου Φιλολόγων ΑιτωλοΑκαρνανίας'' για τον πρώτον άθλο του.

Επίσης, σεμνύνομαι για την τιμή που μου κάνει το Διοικητικό Συμβούλιο τού Συνδέσμου Φιλολόγων ΑιτωλοΑκαρνανίας με έδρα το Αγρίνιο να είμαι συμπαρουσιαστής τών Πρακτικών τού Συνεδρίου, ως ανήκων εις την Επιστημονικήν Επιτροπή διοργάνωσης τού Συνεδρίου.

Προσημείωσα ήδη με έμφαση ότι ο θεματικός κύκλος τού επιτελεσθέντος Συνεδρίου αξίζει την επιθετικοποίηση «αυτός ο κύκλος ο μικρός ο μέγας» κατά τη ρήση τού ποιητή.

Τώρα που κρατάμε ανά χείρας τον τόμο των οκτακοσίων είκοσι (820) σελίδων τών Πρακτικών, έχουμε την πρώτη απόδειξη ότι «και εγένετο μέγα Συνέδριον», για να παραλλάξω μια φράση τής Γένεσης.

Η δική μου υπόθεση εργασίας, Παρουσίασης αυτού ακριβώς τού ''μεγάλου θεματικού κύκλου'' τού Συνεδρίου, μεθοδολογικά τεχνηέντως «σπάει» σε δύο κύκλους· ώστε να γίνει κατανοητό από τον αναγνὠστη και την αναγνώστρια αυτού τού τόμου τών Πρακτικών ότι συμβατικά ο «μέγας κύκλος» τής θεματικής τού Συνεδρίου «σπάει», από άποψη περιεχομένου, σε δύο θεματικούς κύκλους, με κοινή εφαπτομένη αυτών το εξής θεωρητικό λογοτεχνικό αξίωμα: Κάθε λογοτέχνης με ήττα (ανήρ) και κάθε λογοτέχνις με γιώτα (γυνή), με τη διαμεσολάβηση τού λογοτεχνικού έργου αυτών, «μηνύουν». Δηλαδή στέλνουν ένα ή πολλά μηνύματα. Η πρώτη ανάγνωση μας αποφέρει την αισθητική απόλαυση τού λογοτεχνικού έργου αυτών. Ναι αλλά ο λογοτέχνης αποζητάει και δεύτερη ανάγνωση τού έργου του, με τοιαύτη ανάγνωση τού έργου ώστε εν τέλει «να γιγνώσκουμε ἃ ἀναγιγνώσκουμε»· δηλαδή να είμαστε σε θέση να αποκωδικοποιήσουμε το μήνυμα ἠ τα μηνύματά του, τουτέστιν να συλλάβουμε τις «μεγάλες ουσίες» τού λογοτεχνικού έργου, κατά τη ρήση τού εθνικού μας ποιητή Διονυσίου Σολωμού.

Με βάση, λοιπόν, αυτό το αξίωμα που μάς επιβάλλει η Θεωρία Λογοτεχνίας, συμβατικά, αμέσως αντιλαμβανόμαστε ότι οι Επιστημονικές Ανακοινώσεις τών Εισηγητών ξεχωρίζουν σε δύο θεματικές κατηγορίες:

Αφενός σε εκείνη την θεματική κατηγορία, όπου έχουμε τις προτάσεις τών Εισηγητών όχι μόνον τού τρόπου αισθητικής απόλαυσης τού περιεχομένου τού έργου τού λογοτέχνη με τον οποίον καταπιάνονται στην Εισήγησή αυτών· αλλά και τις προτάσεις αυτών να κατανοήσουμε τα μηνύματα που μηνύει ο/η λογοτέχνης/χνις. Εδώ ακριβώς έγκειται η μεγάλη προσφορά τών Εισηγητών και Εισηγητριών αυτού τού τόμου: Να μας καταστήσουν κοινωνούς τού κοινωνικού προβληματισμού τών λογοτεχνών· και προπαντός να μας καταστήσουν ικανούς και ικανές αναγνώστες και αναγνώστριες να αποκωδικοποιούμε εμείς οι ίδιοι αυτά τα μηνύματα τού λογοτέχνη. Να αντιληφθούμε ότι η μυθολογία κάθε λογοτεχνικού έργου εμπερικλείει την κοινωνική ιστορία μιας εποχής· εν προκειμένω τής περιόδου τού Μεσοπολέμου (1919-1939). Για παράδειγμα αναφέρω την Εισήγηση με τίτλο: «Ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος εξιστορεί την εποχή του», ή την άλλη, «Ένα βιβλίο, μιά εποχή: στοχασμοί και αναστοχασμοί πάνω στα «Ψηλά βουνά» τού Ζαχαρία Παπαντωνίου». Τούτη η απόφανσή μου βέβαια προϋποθέτει το να κατανοήσουμε την ορίζουσα πως η Τέχνη –εν προκειμένω η Λογοτεχνία- ως μέσον επικοινωνίας αποτελεί μέσον άσκησης εξουσίας και εν ταυτώ αναπαράσταση της εποχής εις την οποία αναπτύσσεται, εν προκειμένω της περιόδου τού Μεσοπολέμου (1919-1939). Αυτό δικαιολογεί και την ύπαρξη Εισήγησης με τίτλο: «Λογοτεχνία, μαθητιώσα νεολαία και Εκπαιδευτικοί μηχανισμοί στο Μεσοπόλεμο: Συναρτήσεις και εξαρτήσεις». Με τοιαύτες παραδειγματικές αναφορές θέλω να σας επισημάνω ότι: οι Εισηγητές επιτυγχάνουν να μας πείσουν ότι η ιστορία, όπως και η φιλολογία, δεν έχουν κλείσει τους λογαριασμούς με την Λογοτεχνία του Μεσοπολέμου.

Σε αυτόν ακριβώς τον άξονα κινείται η υπόθεση εργασίας τών Εισηγητών τού Συνεδρίου: Είναι η αναζήτηση και διερεύνηση εκείνων των στοιχείων και τεκμηρίων που υποφώσκουν στην συνάρτηση «Λογοτεχνία – κοινωνία» και εν τέλει οδηγούν στο γενικό πόρισμα ότι: Η Λογοτεχνία στο Μεσοπόλεμο κατέστη όχι απλά δέκτης των κοινωνικών διεργασιών αλλά, πολλές φορές, και μάχιμο όπλο στα πεδία τών ιδεών και των πολιτικών σκοπιμοτήτων.

Στον αστερισμό αυτόν έχει υποστηριχτεί ότι πέρα από την ιστορική μελέτη, η Λογοτεχνία τού μεσοπολέμου ανέδειξε ή εν πάση περιπτώσει υπήρξε μια εκδήλωση τών κοινωνικών διεργασιών της εποχής. Με αυτήν την έννοια μπορούμε να αποκωδικοποιήσουμε την λογοτεχνική παραγωγή τού Μεσοπολέμου ως γραματειακό και ιστορικό υλικό. Αυτήν, θεωρώ, την έννοια έχει η Εισήγηση που προτείνει να δούμε «την γενιά τού '30 και τον Σικελιανό σε διπλό καθρέφτη».

Είναι δηλαδή δυϊκής φύσεως υλικό: υλικό που στέκεται ιδιαίτερα χρήσιμο να αποκαλύψει την πάλη τών ιδεών σε συγχρονία με την πάλη τών τάξεων με τους συγκρουόμενους κοινωνικούς στόχους, διαφορετικούς για τα λαϊκά στρώματα (εργάτες, αγρότες, μεσοαστοί) και διαφορετικούς για την άρχουσα, -νόθα αστικοποιημένη- τάξη που καλείται να διαχειριστεί, μετά την ‘‘Μικρασιατική καταστροφή’’ (1922), και να ποδηγετήσει την ιστορική πορεία τού Ελληνικού κράτους στην διαμορφωθείσα «νέα τάξη πραγμάτων» που επιφέρει από τη μια ο καπιταλισμός στις παραγωγικές σχέσεις παγκοσμίως, από την άλλη η ‘‘Ρώσσικη Επανάσταση’’ και η διάδοση της σοσιαλιστικής ιδεολογίας που καθίσταται πλέον το ιδεολογικό όπλο της εργατικής τάξης και το αντίπαλον δέος της ανερχόμενης –και επιβληθείσης στο Μεσοπόλεμο- στην Ευρώπη φασιστικής και ναζιστικής ιδεολογίας. Συνεπαγόμενα αυτού είναι η λαϊκή κοινωνική ποίηση «όπου όλα γίνονται τραγούδι μέσα μας», από τη μια, και το αστικό μυθιστόρημα από την άλλη, όπου προφανώς πρέπει να εντάξουμε τις «αναπαραστάσεις αστικών χώρων τού Μεσοπολέμου στη Λογοτεχνία», που συνιστά και μια από τις Εισηγήσεις τού Συνεδρίου.

-Πόσο ολοκληρωμένη απέβη αυτή η λογοτεχνική πορεία, ποιητική και πεζογραφική, και πόσο ανολοκλήρωτη έμεινε, πάλι θίγεται σε Εισήγηση στα υπό παρουσίαση Πρακτικά. Κλασσικό παράδειγμα η αναφορά στο έργο τού Πέτρου Δήμα, ποιητού και πεζογράφου.

-Με αυτή ακριβώς την έννοια ανθολογούνται οι Λογοτέχνες τού Μεσοπολέμου σε ορισμένα περιοδικά, που τυγχάνουν πραγμάτευσης στο Συνέδριο.

Με άλλα λόγια αυτός ο θεματικός κύκλος τών Επιστημονικών Ανακοινώσεων εμπερικλείει τη δυναμική σχέσεων και διαδικασιών στο Μεσοπόλεμο, στο πολιτισμικό πλαίσιο.

Πιο συγκεκριμένα, μέσα από την ανάγνωση τών Επιστημονικών Ανακοιώσεων γίνονται αντιληπτά:

-Ποιό ήταν το κλίμα και οι επιλογές τής ελληνικής διανόησης από το γύρισμα τού 20ού αιώνα ως τα τέλη τού Μεσοπολέμου. Ότι, δηλαδή, τών διανοούμενων οι θέσεις, οι απόψεις και οι στάσεις διαμορφώνονται διανοητικά και παρεμβαίνουν σε ένα περιβάλλον κρίσης τής νεωτερικότητας, μοντερνιστικής εξέγερσης και κατάρρευσης τών πολιτικών και κοινωνικών βεβαιοτήτων μετά τον Α΄ Π.Π. Όπως και οι σύγχρονοί τους ευρωπαίοι στοχαστές οδηγούνται τελικά στην αναζήτηση αυτού που ο βρετανός ιστορικός Ρότζερ Γκρίφιν (ακολουθώντας τον αυστρο-αμερικανό κοινωνιολόγο Πέτερ Μπέργκερ) ονομάζει «ιερό καταφύγιο» (sacred canopy) – την εύρεση νοήματος και συνοχής σε σχέδια συνολικής αναγέννησης.

Εκ παραλλήλου τονίζεται η αμφιρρέπεια διανόησης προς τις άλλοτε αντίθετες και άλλοτε συμπληρωματικές διανοητικές παραδόσεις τού συντηρητισμού και τού φιλελευθερισμού. Τούτο συμβαίνει διότι: ήδη στην δεκαετία τού 1920, πρώτη δεκαετία τού Μεσοπολέμου, η μαζική κοινωνία είναι τώρα πια μια πραγματικότητα, σε πολιτικό αλλά και οικονομικό και πολιτιστικό επίπεδο: οι συνέπειες, όμως, καθώς και οι μετασχηματισμοί που προκύπτουν από αυτήν δεν γίνονται αμέσως ορατοί, αφού δεν επιβάλλεται παντού με τους ίδιους ρυθμούς και στο ίδιο βάθος. Εν προκειμένω, μας τους καθιστά ορατούς η Εισήγηση που πραγματεύεται τις «όψεις τής κοινωνικής διαστρωμάτωσης και τών ηθικών μεταπτώσεων στο μεσοπόλεμο», ως και η ετέρα που τιτλοφορείται «Σέρνει η ζωή στο διάβα της ζωή μαραγκιασμένη», όπου αναλύονται οι πρώιμες σοσιαλιστικές ιδέες στο μεσοπόλεμο.

Αυτών ακριβώς τών ζητημάτων, αυτής ακριβώς της συνάρτησης, καλύτερα, αμφίδρομης σχέσης Λογοτεχνίας και Κοινωνίας, είτε πρόκειται για ποιητικές λογοτεχνικές αποτυπώσεις είτε πρόκειται για πεζπγραφικές λογοτεχνικές αποτυπώσεις, μας καθιστούν κοινωνούς οι Εισηγητές/και Εισηγήτριες με τις Ανακοινώσεις τους στον υπό παρουσίαση τόμο Πρακτικών:

Ζητήματα που τυγχάνουν πραγμάτευσης στις Ανακοινώσεις τών Πρακτικών.

-Παρουσιάζεται η προσωπικότητα τού Λογοτέχνη όχι μόνον στην πραγματολογική της διάσταση, ως λογοτεχνική οντότητα, αλλά και στην αλληλοεπίδρασή της με τον κοινωνικό της περίγυρο. Ο Κ. Καρυωτάκης μένει ασυμβίβαστος με τους νάνους τής πολιτικής εξουσίας τού Μεσοπολέμου. Οι Λυρικοί τής Ρούμελης προσεγγίζονται όχι μόνον γραμματειακά αλλά και ενταγμένοι στο πολιτιστικό πνεύμα τού μεσοπολέμου. Ο Γιώργος Κοτζιούλας προσεγγίζεται και γραμματειακά ως μέλος τής γενιάς τού '30 αλλά και ως Λογοτέχνης τής Ελεύθερης Ελλάδας τού Ε.Α.Μ., με το ''Θέατρο στα βουνά''.

Άλλη θεματική συνιστά τη σχέση της μυθολογίας τού Λογοτέχνη με την επαρχιακή ζωή. Ουσιαστικά δηλαδή μέσα στο έργο ορισμένων λογοτεχνών τού Μεσοπολέμου αποκωδικοποιούνται αυτές ακριβώς οι λανθάνουσες συγγένειες.

-Έτερον διακριτόν ζήτημα που τυγχάνει πραγμάτευσης στο Συνἐδριο είναι η θεώρηση τής Γυναίκας στο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο τού Μεσοπολέμου.

-Άλλη Ανακοίνωση μάς κάνει να ενδιαφερθούμε για τίς «Όψεις σάτιρας» στο Μεσοπόλεμο.

-Ενδιαφέρουσα είναι και η ψυχαναλυτική προσέγγιση τής Λογοτεχνίας τού Μεσοπολέμου, καθώς και το ανθρωπιστικό υπόβαθρο γραφής ορισμένων Λογοτεχνών τού Μεσοπολέμου, από το ''Φθινόπωρο'' τού Κωνσταντίνου Χατζόπουλου στον Εσωτερικόν Μονόλογο τού Στέλιου Ξεφλούδα.

-Δεν απουσιάζει και ανακοίνωση που έχει να κάνει με τη Θεωρία Λογοτεχνίας, με ειδική αναφορά στην ένοια τής αφηγηματολογίας, στη φωνή τού αφηγητή και στην αφηγηματική οργάνωση ενός μυθιστορήματος, ή ο «χρόνος» και ο «χώρος» στην ποίηση.

-Και κλείνω τις θεματικές ακτίνες αυτού τού πρώτου κύκλου τών Πρακτικών, με αναφορά σε θεματική που έχει να κάνει με την αποτύπωση της εποχής τού Μεσοπολέμου στα «Απομνημονεύματα τής Σάννυ Χαίγκμαν-Χατζοπούλου, ''Η ζωή μου με τον Κώστα Χατζόπουλο''».

Και περνάω στην δεύτερη θεματική κατηγορία, όπου έχουμε τις προτάσεις τών Εισηγητών για την Διδακτική αξιοποίηση κειμένων, ποιητικών, όπως του Καρυωτάκη, τού Άγγελου Σικελιανού και τού Γεωργίου Αθάνα, και πεζογραφικών, όπως διηγήματος τού Αντώνη Τραυλαντώνη, περιόδου Μεσοπολέμου. Πρόκειται για μια πρόταση συνανάγνωσης λογοτεχνών τού τόπου μας και λογοτεχνών τού κόσμου, σε συνδυασμό με την θεματική ''συνανάγνωση και Δημιουργική Γραφή''.

Κλείνω με τη βεβαιότητα ότι ο τόμος αυτός τών Πρακτικών τού Πανελλήνιου Επιστημονικού Συνεδρίου Λογοτεχνίας με θέμα, «Η λογοτεχνία τού Μεσοπολέμου στον χώρο τής Δυτικής Ελλάδας», που διοργάνωσε ο ''Σύνδεσμος Φιλολόγων ΑιτωλοΑκαρνανίας'', στο Αγρίνιο, στις 12, 13, 14, Απριλίου τού 2018, θα λειτουργήσει γνωστικά και διδακτικά δίκην πρισματικού πολυελαίου τού οποίου οι ακτίνες είναι διαφωτιστικές τής συμβολής εκάστης και εκάστου Εισηγητού να προσθέσουν νέες γνώσεις, να προτείνουν νέες αναζητήσεις κατά την ανάγνωση τού έργου τών παρουσιασθέντων λογοτεχνών τού Μεσοπολέμου.

Με αυτήν την έννοια, η έκδοση τών Πρακτικών τού Συνεδρίου είναι τόμος αναφοράς για τους αναζητητές του κόσμου μιας εποχής μέσα από την Λογοτεχνία.

Διαβάστηκε 997 φορές
Ακολουθείστε το AitoloakarnaniaBest.gr στο Google News
Συντακτική Ομάδα του AitoloakarnaniaBest.gr

Καθημερινή ενημέρωση με οτι καλύτερο συμβαίνει και ότι είναι χρήσιμο για τον κόσμο στην Αιτωλοακαρνανία. Σε πρώτο πλάνο η ανάδειξη του νομού, ως φυσική ομορφιά, πολιτισμικές δράσεις, ιστορικά θέματα, ενδιαφέροντα πρόσωπα και ομάδες και οτι άλλο αξίζει να αναδειχθεί.