Του ΣΠΥΡΟΥ ΤΑΓΚΑ*
Kαθ’ όλην τη διάρκεια του Μαΐου του 1945, έξι μόλις μήνες, δηλαδή, μετά τα «Δεκεμβριανά» και περίπου ένα χρόνο από την έναρξη του τρίτου και τελικού γύρου του εμφυλίου πολέμου· πολλοί και διάφοροι παράγοντες μαζεύονταν κάθε μέρα στο σπίτι του Νίκου Καζαντζάκη (όστις, μόλις είχε αποφασίσει να διακόψει την διαδρομή του ως «μονιάς» της σκέψης και της γραφής και να ασχοληθεί με την πολιτική) - στην Αθήνα. Επιφανείς καθηγητές πανεπιστημίου όπως ο Αθ. Ρουσόπουλος, μείζονες οικονομολόγοι όπως ο Π. Βαρελάς και ο ειδικός την εποχή εκείνη στη Kοινωνική Aσφάλιση Κ. Καλλαντζόπουλος, ιστορικοί όπως ο Άγγελος Προκοπίου και ο Νίκος Πουλιόπουλος, λογοτέχνες όπως ο Άγγ. Τερζάκης και ο Κ. Μεραναίος, δημοσιογράφοι όπως ο εμβριθής Τέρπος Πηλείδης, παλαίμαχοι σοσιαλιστές όπως ο Κώστας Σκλάβος, ο θρυλικός Αβραάμ Μπεναρόγια καθώς και άλλοι, αποφάσισαν την δημιουργία του Δημοκρατικού Σοσιαλιστικού Κόμματος Ελλάδας επιχειρώντας, έτσι, να ενώσουν τις διάσπαρτες δυνάμεις του δημοκρατικού σοσιαλισμού.
Από αυτή – τούτη την κίνηση που υπήρξε και η πρώτη πολιτική βάση· δημιουργήθηκε λίγο αργότερα το κόμμα της «Σοσιαλιστικής Εργατικής Ένωσης» με πρόεδρο του τον Νίκο Καζαντζάκη (ναι, μάλιστα, και με κανονική Κεντρική Επιτροπή)· που στόχο είχε να αποτελέσει δίαυλο και παράγοντα ύφεσης μεταξύ της δεξιάς και της αριστερής παράταξης που, χωρίς ίχνος πολιτικής ευθύνης και σοφίας, είχαν τινάξει τον τόπο στον αέρα! Ο Νίκος Καζαντζάκης και το κόμμα του υποστήριξαν με σθεναρότητα τη διατήρηση της κυβερνήσεως του οικονομολόγου Κυριάκου Βαρβαρέσου* (πρόκειται ουσιαστικά για την κυβέρνηση του ναυάρχου Πέτρου Βούλγαρη που, όμως, ιθύνουν νους και κινητήριος δύναμή της ήταν ο πολύς Βαρβαρέσος), η καλύτερη και αποδεχτότερη δυνατή λύση για την αποκατάσταση μιας κανονικότητας και, επέκεινα, ενός ομαλού δημοκρατικού βίου για την χώρα. Παρά τις προσπάθειες, όμως, του Ν. Καζαντζάκη και άλλων προοδευτικών και δημοκρατικών κινήσεων η «λύση» Βαρβαρέσου υπονομεύτηκε από τους ακραίους των παρατάξεων και ακυρώθηκε εκ των πραγμάτων.
Η «Σοσιαλιστική Εργατική Ένωση» τότε· αναπτύσσει μεγάλη πολιτική δραστηριότητα και προσπαθεί, τοιουτοτρόπως, να συνδυάσει τους πολιτικούς αγώνες της και με άλλα σοσιαλιστικά η αγροτικά κόμματα· που, παλαιότερα, είχαν συμμετάσχει στο Ε.Α.Μ και τώρα (υπό τα νέα μεταπολεμικά δεδομένα), είχαν αποχωρήσει από αυτό. Τον Νοέμβριο του 1945 ο Ν. Καζαντζάκης ως εκπρόσωπος της «Σοσιαλιστικής Εργατικής Ένωσης» δέχεται, επιτέλους, πρόταση και, τελικά, αποδέχεται να μετάσχει στην Κυβέρνηση Συνασπισμού του γηραιού αρχηγού των Φιλελευθέρων Θεμιστοκλή Σοφούλη. Ορκίζεται υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου (!!), με αρμοδιότητες στην ανοικοδόμηση, την περίθαλψη του πληθυσμού και την προσπάθεια να αναβρεθούν συμμαχίες και βοήθεια στα διεθνή φόρα. Τα νέα καθήκοντα εκστασιάζουν, ως συνήθως άλλωστε, τον υπουργό Καζαντζάκη που κάνει την νύχτα μέρα, προκειμένου, να βοηθήσει όσο μπορεί την χαώδη κατάσταση.
Η συνεχής και απρόσκοπτη ενασχόληση με την πολιτική κουράζει, όμως, κάποια στιγμή τον Καζαντζάκη και, κυρίως, τον τραυματίζει ψυχικά, καθώς, όπως και να την ανέλυε· όποιες και αν ήταν οι προσδοκίες του από τούτη· αντιλαμβάνεται καίρια ότι …«όπως η αφοσίωση στην Τέχνη, έτσι, και η αφοσίωση στη πολιτική. προϋποθέτει και απαιτεί πρωτοφανείς θυσίες και ολοκαυτώματα». Διαπιστώνει με ενάργεια πως άλλοι από πείσμα και κακούς υπολογισμούς, άλλοι από άγνοια και δειλία και άλλοι τυφλωμένοι από τις προσωπικές τους φιλοδοξίες …«έριξαν ξυλάρμενη την Ελλάδα στον άπατο βυθό». Έτσι, αρχές του 1946, μετά την εκ νέου (!) ένωση των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων και την οργάνωση ενός νέου συνεδρίου (από το οποίο πρόεδρος θα εκλεγεί ο καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου και παλιός πρόεδρος της «Κυβέρνησης του Βουνού» Αλ. Σβώλος), ο Ν. Καζαντζάκης παραιτείται από πρόεδρος του κόμματος (της Σ.Ε.Ε που, εν τω μεταξύ, ενσωματώθηκε στον τότε «νέο φορέα» της κεντροαριστεράς!), όπως επίσης παραιτείται και από υπουργός χωρίς χαρτοφυλάκιο!! Οι γνωστοί ελληνικοί πολιτικοί «συσχετισμοί» άλλαζαν πάλι εν μέσω ελιγμών και νέων παραδοχών.
Με την παραίτηση του από την Κυβέρνηση Συνασπισμού του Θεμιστοκλή Σοφούλη λαμβάνει τέλος και η πολιτική συμμετοχή και δράση του Νίκου Καζαντζάκη. Οι σοσιαλιστικοί ενθουσιασμοί και το όραμα για την δημοκρατική ανασυγκρότηση και ομαλοποίηση της χώρας ολίσθησαν σε δεύτερη μοίρα. Η δεύτερη και τελευταία ανάμιξή του στον δημόσιο βίο (σ.σ.: η πρώτη ήταν κατά την δεκαετία του 1910 – 1920 όταν συνεργάστηκε με τον Ελ. Βενιζέλο), τον ώθησε να αντιληφθεί και να συνειδητοποιήσει ξεκάθαρα ότι δεν ήταν γεννημένος για πολιτικός ηγέτης και ότι πρέπει άμεσα να επιστρέψει στους γνώριμους χώρους της σιωπής και της γραφής όπου, αείποτε, απέδιδε τα μέγιστα.
Όθεν, γράφει χαρακτηριστικά στον παλιό συνοδοιπόρο του –ιστορικό και διανοούμενο, τον Νίκο Πουλιόπουλο** για να εξηγήσει τις αποφάσεις του :
«Όσο περνάει ο καιρός πιστεύω και βεβαιώνομαι ακόμη πιο πολύ ότι με τα σημερινά πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά πλαίσια, τίποτα μόνιμα καλό δεν μπορεί γίνει· χρειάζεται αυτό που οι παλαιοί φιλόσοφοι έλεγαν και ονομάτιζαν : α.) εκπύρωσις και β.) ανακαίνησις. Αλήθεια, αθάνατη πρέπει να ναι η ράτσα αυτή για να μπορεί ν’ αντέχει χιλιάδες χρόνια, σε τόσους οχτρούς, βάρβαρους κι Έλληνες και σε τέτοιους αρχηγούς».
Εμείς ακόμη δεν είπαμε τίποτε, ούτε και βάλαμε το χέρι μας σε ένα τέτοιο καθολικό και κρίσιμο συμπέρασμα. Είναι ολόκληρο του Σίσυφου της Ελληνικής Λογοτεχνίας*** που πάσκιζε, όντως, … «να ανεβάσει την πέτρα του στο βουνό, φιλοδοξώντας, έτσι, να ιδεί τον κόσμο σωστότερα από κάποια κορυφή». Το αν το κατόρθωσε τελικά ή όχι τούτο, είναι άλλο - μεγάλο θέμα. Από αρχηγός ενός ελληνικού κόμματος ή από μέλος μιας ελληνικής κυβέρνησης (από τις τόσες που πέρασαν από τότε μέχρι και σήμερα)· θα πρέπει, πάντως, να τα κατάφερε καλύτερα…
-----------------------
*Κυριάκος Βαρβαρέσος (1884 – 1957) : διαπρεπής Έλληνας οικονομολόγος, Καθηγητής Πανεπιστημίου και Ακαδημαϊκός. Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, κατ’ επανάληψη Υπουργός Οικονομίας, Οικονομικών και κατά την κρίσιμη μεταδεκεμβριανή συγκυρία Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης και υπουργός Εφοδιασμού. Μετά την αποτυχία της πολιτικής του το 1945 αποσύρθηκε από τα πολιτικά δρώμενα για να αναλάβει θέση οικονομικού συμβούλου στην Διεθνή Τράπεζα στις ΗΠΑ όπου παρέμεινε μέχρι και τον θάνατό του.
**Νίκος Πουλιόπουλος : Ηγετικό στέλεχος κομμάτων της Ελληνικής Σοσιαλδημοκρατίας με τεκμηριωμένο λόγο και μεγάλες καθοδηγητικές ικανότητες. Ιστορικός και διανοούμενος. Άφησε πληθώρα εργασιών και έργων μεταξύ των οποίων : «Η πολιτική φυσιογνωμία του Ν. Καζαντζάκη» - Καινούργια Εποχή 1958, και «Νίκος Καζαντζάκης» δίτομο έργο – έκδοση : 1975.
***Γεώργιος Ε. Στεφανάκης : Αναφορά στον Καζαντζάκη – Δοκίμια 2017.
*Ο κ. Σπύρος Χ. Τάγκας είναι Αρθρογράφος. Σύμβουλος Πολιτικής & Επικοινωνίας.
