Οι μέλισσες είναι ζωτικής σημασίας για το περιβάλλον, διατηρώντας τη βιοποικιλότητα και παρέχοντας ουσιαστική επικονίαση για ένα ευρύ φάσμα καλλιεργειών και άγριων φυτών.
Συμβάλλουν στον ανθρώπινο πλούτο και την ευημερία άμεσα μέσω της παραγωγής μελιού και άλλων ειδών διατροφής και ζωοτροφών όπως: γύρη, κερί για την επεξεργασία τροφίμων, πρόπολη στην τεχνολογία τροφίμων και βασιλικός πολτός ως συμπλήρωμα διατροφής και συστατικό τροφίμων.
Ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) εκτιμά ότι από τα 100 είδη καλλιεργειών που παρέχουν το 90% των τροφίμων παγκοσμίως, τα 71 γονιμοποιούνται από μέλισσες.
Η πλειονότητα των καλλιεργειών που καλλιεργούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση εξαρτάται από την επικονίαση των εντόμων.
Εκτός από την ουσιαστική αξία της επικονίασης στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, η παγκόσμια ετήσια νομισματική αξία της επικονίασης εκτιμάται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ.
Λόγω της σημαντικής οικολογικής και οικονομικής αξίας των μελισσών, υπάρχει ανάγκη παρακολούθησης και διατήρησης των υγιεινών αποθεμάτων μελισσών, όχι μόνο σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο, αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο.
Τα τελευταία 10 έως 15 χρόνια, οι μελισσοκόμοι ανέφεραν ασυνήθιστη εξασθένιση των αριθμών των μελισσών και των αποικιών, ιδίως στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, όπως η Γαλλία, το Βέλγιο, η Ελβετία, η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, οι Κάτω Χώρες, η Ιταλία και η Ισπανία. Δεν έχει εντοπιστεί καμία μεμονωμένη αιτία μείωσης των μελισσών. Εντούτοις, έχουν προταθεί διάφοροι πιθανοί συνεισφέροντες παράγοντες, που δρουν σε συνδυασμό ή ξεχωριστά.
Αυτές περιλαμβάνουν τις επιπτώσεις της έντονης γεωργίας και της χρήσης φυτοφαρμάκων, την πείνα και την κακή διατροφή των μελισσών, τους ιούς, τις επιθέσεις παθογόνων οργανισμών και τα χωροκατακτητικά είδη - όπως το ακάρι Varroa (Varroa destructor), τον ασιάτο κόρνο (Vespa velutina) tumida και περιβαλλοντικές μεταβολές (π.χ. κατακερματισμός και απώλεια οικοτόπων).
Το 2009, η EFSA δημοσίευσε μια έκθεση σχετικά με τη θνησιμότητα των μελισσών και την παρακολούθηση των μελισσών στην Ευρώπη, η οποία διατύπωσε ορισμένες συστάσεις για τη βελτίωση της επιτήρησης καθώς και για την αναγνώριση της συναίνεσης σε ολόκληρη την ΕΕ σχετικά με τις πολυπαραγοντικές καταβολές της μείωσης των αριθμών των μελισσών.
Συνέβαλε στη διαμόρφωση της στρατηγικής της Επιτροπής για την αντιμετώπιση της μείωσης των αριθμών των μελισσών στην Ευρώπη, η οποία διασαφηνίστηκε σε μια βασική ανακοίνωση για την υγεία των μελισσών που δημοσιεύτηκε το 2010.
Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την υγεία των μελισσών
Τον Φεβρουάριο του 2012, η μονάδα φυτοφαρμάκων επανεξέτασε τον κίνδυνο θειομεθοξάμης στις μέλισσες, όπως ζήτησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με βάση τις νέες πληροφορίες που υποβλήθηκαν.
Η θειομεθοξάμη είναι μέλος της νεονικοτινοειδούς ομάδας εντομοκτόνων, κάτι που σύμφωνα με μερικές μελέτες μπορεί να συμβάλλει στην απώλεια των αποικιών των μελισσών.
Τον Ιούνιο του 2012 η Μονάδα Παρασιτοκτόνων εξέδωσε δήλωση σχετικά με δύο άρθρα που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Science, τα οποία πρότειναν δεσμούς μεταξύ των νεονικοτινοειδών και της επιβίωσης της αποικίας των μελισσών.
Το πρώτο άρθρο υπογράμμισε την έρευνα που δείχνει ότι οι μέλισσες που εκτίθενται σε υποναηθητικές δόσεις θειομεθοξάμης πάσχουν από εξασθενημένες δεξιότητες προσανατολισμού και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι συνήθεις συγκεντρώσεις της θειομεθοξάμης μπορούν να συμβάλουν στην κατάρρευση των αποικιών.
Το δεύτερο άρθρο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ιμιδακλοπρίδη, άλλο νεονικοτινοειδές, μπορεί να αναστείλει την αναπαραγωγική υγεία των μαργαριταριών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε από την ΕΑΑΤ να εξετάσει κατά πόσο οι δόσεις που χρησιμοποιήθηκαν στις μελέτες ήταν συγκρίσιμες με τις πραγματικές δόσεις στις οποίες εκτίθενται οι μέλισσες.
Η ΕΑΑΤ συνέχισε τις εργασίες της στον τομέα αυτό διενεργώντας εκτιμήσεις κινδύνου σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις των θειομεθοξαμίων, της ιμιδακλοπρίδης και της κλοθειανιδίνης στις μέλισσες.
Οι αξιολογήσεις, που δημοσιεύτηκαν τον Ιανουάριο του 2013, έδωσαν ιδιαίτερη προσοχή στις οξείες και χρόνιες επιδράσεις στην επιβίωση και την ανάπτυξη της αποικίας των μελισσών, λαμβάνοντας υπόψη τις επιπτώσεις στις προνύμφες των μελισσών καθώς και στη συμπεριφορά των μελισσών.
Συμπέρασμα σχετικά με την αξιολόγηση από ομοτίμους της εκτίμησης του κινδύνου από φυτοφάρμακα για τις μέλισσες της δραστικής ουσίας clothianidin
Συμπέρασμα σχετικά με την αξιολόγηση από ομοτίμους της αξιολόγησης του κινδύνου από φυτοφάρμακα για τις μέλισσες της δραστικής ουσίας imidacloprid
Συμπέρασμα σχετικά με την αξιολόγηση από ομοτίμους της εκτίμησης του κινδύνου από φυτοπροστατευτικά προϊόντα για τις μέλισσες της δραστικής ουσίας thiamethoxam
Τον Μάιο του 2013, η EFSA διενήργησε εκτίμηση επικινδυνότητας για το εντομοκτόνο fipronil, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στις πιθανές οξείες, χρόνιες και υπομέλειας επιπτώσεις στις μέλισσες. Αργότερα εκείνο το μήνα περισσότεροι από 100 εμπειρογνώμονες μελισσών συμμετείχαν στο Επιστημονικό Συνέδριο της Αρχής για ολιστικές προσεγγίσεις στην εκτίμηση κινδύνου πολλών στρεσογόνων παραγόντων στις μέλισσες.
Τον Ιούλιο του 2013 η ΕΑΑΤ δημοσίευσε ένα σημαντικό έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με την εκτίμηση κινδύνου των φυτοφαρμάκων σε σχέση με τις μέλισσες, τις αλεπούδες και τις μοναχικές μέλισσες. Οι βάσεις για αυτό εκπονήθηκαν τον Απρίλιο του 2012, όταν η ομάδα PPR δημοσίευσε μια γνωμοδότηση που περιγράφει την επιστημονική βάση για την ανάπτυξη του εγγράφου καθοδήγησης.
Καθοδήγηση σχετικά με την εκτίμηση επικινδυνότητας των φυτοπροστατευτικών προϊόντων στις μέλισσες (Apis mellifera, Bombus spp. Και μοναχικές μέλισσες)
Επιστημονική γνώμη σχετικά με την επιστήμη για την εκπόνηση εκτίμησης επικινδυνότητας των φυτοπροστατευτικών προϊόντων στις μέλισσες (Apis mellifera, Bombus spp. Και μοναχικές μέλισσες)
Τον Ιανουάριο του 2013, εμπειρογνώμονες από την ομάδα για την υγεία και την καλή διαβίωση των ζώων της EFSA δημοσίευσαν επιστημονική γνώμη σχετικά με τον κίνδυνο εισαγωγής και διάδοσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση του μικρού σκαθάρι (Aethina tumida) και του ακάρεως μελισσών Tropilaelaps μέσω της εισαγωγής ζωντανών μελισσών και μελισσών από τρίτες χώρες προϊόντα και προϊόντα όπως τα φρούτα και τα λαχανικά.
Σύμφωνα με τη στρατηγική της ΕΑΑΤ να εξετάσει τις εκτιμήσεις κινδύνου με ευρύτερο και πιο ολοκληρωμένο τρόπο, έτσι ώστε να παρέχονται στους διαχειριστές κινδύνου εκτεταμένες συμβουλές για να βασιστούν οι αποφάσεις τους, η Αρχή δημιούργησε, τον Μάιο του 2012, μια εσωτερική ομάδα εργασίας από τις σχετικές Μονάδες να συντάξει μια ανασκόπηση της εξέλιξης των εργασιών που πραγματοποιήθηκαν στην EFSA, καθώς και τις τρέχουσες δραστηριότητες που διεξάγονται εκτός της ΕΑΑΤ, στον τομέα των μελισσών.
Η ομάδα εργασίας, συντονισμένη από το προσωπικό της ΕΑΑΤ, δημοσίευσε δύο εκθέσεις. Η πρώτη, που δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο του 2012, έδωσε μια επισκόπηση των τρεχουσών δραστηριοτήτων της ΕΑΑΤ και διατύπωσε συστάσεις σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να συνεχιστεί αυτή η εργασία. Το δεύτερο, το οποίο δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο του 2014 σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη, εξέτασε τις εργασίες αξιολόγησης του κινδύνου για τις μέλισσες που διεξάγονται σε ολόκληρη την ΕΕ. Τόνισε τα κενά της γνώσης και πρότεινε έρευνα που θα βοηθούσε στην ανάπτυξη ενός εναρμονισμένου συστήματος αξιολόγησης περιβαλλοντικών κινδύνων για τις μέλισσες.
Απογραφή των δραστηριοτήτων της EFSA για τις μέλισσες
Προς μια ολοκληρωμένη εκτίμηση του περιβαλλοντικού κινδύνου για πολλούς παράγοντες που προκαλούν άγχος στις μέλισσες: επισκόπηση των ερευνητικών έργων στην Ευρώπη, κενά γνώσης και συστάσεις
