Ένα από τα σπουδαία επιτεύγματα του βιβλίου του Χόκινγκ, «Το Χρονικό του Χρόνου», ήταν να συνδέσει φαινομενικά απόκρυφα πεδία της θεωρητικής φυσικής με ερωτήσεις που εμπλέκονται στην περιέργεια των απλών ανθρώπων. Οι επιστήμονες εξακολουθούν να μελετούν τη φύση του χρόνου σήμερα, αλλά ο Χόκινγκ, ο οποίος πέθανε νωρίς την Τετάρτη σε ηλικία 76 ετών, ήταν ηγέτης στην ανάπτυξη νέων ιδεών σχετικά με τη φύση του χρόνου, του χώρου, της ύλης, της τάξης, της πληροφορίας και του τρόπου με τον οποίο ο κόσμος αναδύθηκε στην ύπαρξή του.

Οι φυσικοί δεν τείνουν να προσδιορίζονται ως ειδικοί του χρόνου, δήλωσε ο Σον Μ. Κάρολ, φυσικός στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας. Αλλά θέλουν να κατανοήσουν τους θεμελιώδεις νόμους του σύμπαντος, και ο χρόνος και ο χώρος αποτελούν μέρος αυτού.

Ο Χόκινγκ πρότεινε μια άποψη του χρόνου που, όπως μια αιώνια ταπισερί, εκτείνεται από το παρελθόν στο παρόν στο μέλλον, με ξεκάθαρη αρχή στο Big Bang. Αλλά πώς να μην υπήρχε ο ίδιος ο χρόνος; Ο χρόνος, με αυτόν τον τρόπο σκέψης, είναι μια ποσότητα, όπως η πίεση, είπε ο Κάρολ, που μπορεί να μετρηθεί σε ένα δωμάτιο γεμάτο αέρα, αλλά που δεν υπάρχει αν υπάρχει μόνο ένα ή δύο μόρια. Ο χρόνος μπορεί να είναι, υπό αυτή την έννοια, αυτό που οι φυσικοί ονομάζουν «αναδυόμενο χαρακτηριστικό», σε αντίθεση με κάτι που είναι ενσωματωμένο στον ιστό της πραγματικότητας.

Σε αυτή την άποψη του χρόνου, η έννοια του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος αποτελεί μια υποκειμενική ιδέα, όπως οι έννοιες εδώ και εκεί, δήλωσε ο Λι Σμόλιν, φυσικός στο Περιφερειακό Ινστιτούτο Θεωρητικής Φυσικής κοντά στο Τορόντο.

Άλλοι φυσικοί υιοθετούν ένα εναλλακτικό σενάριο στο οποίο ο χρόνος πάντα υπήρχε, η ροή του χρόνου που αποτελεί την πιο θεμελιώδη οντότητα στο σύμπαν. Σε αυτή την άποψη, η εμπειρία μας από τον χρόνο ως μια διαρκώς μεταβαλλόμενη στιγμή της τρέχουσας περιόδου δεν είναι μια ψευδαίσθηση αλλά ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί ο κόσμος. Οι νόμοι της φυσικής μπορούν να αλλάξουν με την πάροδο του χρόνου, ενώ η μόνη πτυχή του σύμπαντος που είναι διαχρονική είναι ο ίδιος ο χρόνος.

Αυτές οι ερωτήσεις έχουν σχέση με την πραγματική ζωή, είπε ο Σμόλιν. Η φυσική του χρόνου μας λέει εάν το μέλλον είναι παραμορφωμένο και ανοιχτό στην αλλαγή, όπως μοιάζει για τους περισσότερους από εμάς ή εάν είναι προκαθορισμένο, με τη ζωή μας να ξεδιπλώνεται σαν μια ταινία με μια καθορισμένη πλοκή.

Η γενική συμφωνία μεταξύ των φυσικών είναι ότι η μεγαλύτερη συμβολή του Χόκινγκ στην επιστήμη ήταν με τη μελέτη των μαύρων τρυπών - αντικειμένων που θεωρούνται τόσο πυκνά ώστε η ισχυρή βαρύτητά τους δεν θα αφήσει ούτε το φως να ξεφύγει. Ο Χόκινγκ έδειξε ότι σύμφωνα με τους νόμους της φυσικής και αντίθετα με τη διαίσθηση, οι μαύρες τρύπες πρέπει να εκπέμπουν ενέργεια και να εξατμιστούν αργά.

Οι μαύρες τρύπες δεν μπορούν να παρατηρηθούν άμεσα, αλλά οι επιστήμονες έχουν παρατηρήσει δεκάδες θέσεις όπου μια αόρατη δύναμη προκαλεί τα αστέρια να στροβιλίζονται σαν να βρίσκονται σε τροχιά γύρω από ένα αντικείμενο πολύ μεγάλης μάζας για να είναι οτιδήποτε άλλο παρά μια μαύρη τρύπα. Τέτοιες παρατηρήσεις του δικού μας γαλαξία δείχνουν ότι στην καρδιά του βρίσκεται μια μαύρη τρύπα 4,6 εκατομμύρια φορές τη μάζα του ήλιου. Η αποκαλούμενη ακτινοβολία Χόκινγκ δεν έχει ακόμη παρατηρηθεί άμεσα από οποιαδήποτε γνωστή μαύρη τρύπα, δήλωσε ο Κάρολ, αλλά οι επιστήμονες γρήγορα αποδέχτηκαν την ιδέα, επειδή ο Χόκινγ έδωσε τόσο σαφώς ένα μαθηματικό επιχείρημα για το γιατί θα έπρεπε να υπάρχει. Ο Χόκινγκ δεν έβγαλε την ιδέα από το πουθενά, αλλά με βάση τις καθιερωμένες θεωρίες της κβαντικής μηχανικής και της θερμοδυναμικής, ο Κάρολ είπε: «Οι άνθρωποι συνειδητοποίησαν ότι ταιριάζουν με άλλα πράγματα που θεωρούμε αληθινά».

Η ιδέα είχε μεγάλες επιπτώσεις, οδηγώντας σε μία από τις πιο καυτές περιοχές της θεωρητικής φυσικής σήμερα - μια ερώτηση σχετικά με το αν οι μαύρες τρύπες διαγράφουν μόνιμα πληροφορίες από το σύμπαν. Δηλαδή, αν πετάξετε ένα βιβλίο σε μια μαύρη τρύπα, οι πληροφορίες θα φαινόταν να εξαφανίζονται για πάντα, σύμφωνα με την ιδέα του Χόκινγκ. Αλλά αυτό δημιουργεί ένα παράδοξο επειδή οι γνωστοί νόμοι της φυσικής - και ειδικότερα η κβαντική μηχανική - δεν επιτρέπουν την καταστροφή πληροφοριών.

Οι μαύρες τρύπες είναι τόσο γοητευτικές για τους επιστήμονες, διότι θα πρέπει να κυβερνούνται από την ίδια φυσική όπως το Big Bang - το γεγονός από το οποίο ξεπήδησε το σύμπαν μας. Και στις δύο περιπτώσεις, οι συνθήκες είναι ακραίες με τρόπο που αναγκάζουν τους νόμους της βαρύτητας, που διέπουν μεγάλα αντικείμενα, να συμβαδίζουν με τους νόμους της κβαντικής φυσικής, που κυβερνά τον κόσμο στην κλίμακα των υποατομικών σωματιδίων. «Οι μαύρες τρύπες άλλαξαν πραγματικά την κατανόησή μας για τη σχέση μεταξύ της βαρύτητας και της κβαντικής θεωρίας», δήλωσε ο φυσικός του MIT Άλαν Γκουθ. Και χωρίς αυτή την κατανόηση, είπε, είναι αδύνατο να μιλήσουμε έξυπνα για την προέλευση του σύμπαντος.

Ο Χόκινγκ πρότεινε ότι ο ίδιος ο χρόνος ξεκίνησε με το Big Bang, υπονοώντας ότι ο χρόνος είναι αυτοτελής και ότι το σύμπαν μας θα μπορούσε να δημιουργηθεί χωρίς τη βοήθεια εξωτερικών δυνάμεων. Οι επιστήμονες χρειάζονται περισσότερη δουλειά για να κατανοήσουν τη φυσική του Big Bang πριν μάθουν σίγουρα αν συνέβη αυτό, είπε ο Κάρολ. Ο Γκουθ του MIT είπε ότι ορισμένοι φυσικοί ευνοούν τώρα την ιδέα ότι το σύμπαν μας είναι μόνο μία διογκώμενη φούσκα σε μια πολύ μεγαλύτερη προϋπάρχουσα περιοχή του χωροχρόνου, που μερικές φορές ονομάζεται multiverse. Αλλά αυτό δημιουργεί το ερώτημα του πώς προέκυψε το multiverse.

Αυτά είναι δύσκολα ερωτήματα και μπορεί να χρειαστούν γενιές επιστημόνων για να φτάσουν σε μια απάντηση. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Χόκινγκ δεν κέρδισε ποτέ το βραβείο Νόμπελ. Τα Νόμπελ της Φυσικής γενικά απονέμονται μόνο για τις ιδέες που έχουν υποβληθεί σε δοκιμές με πειράματα ή παρατηρήσεις προτού ο προτείνων τους πεθάνει.

Αλλά ο Χόκινγκ κατάλαβε την αξία των πιο μακροπρόθεσμων, πιο επικίνδυνων περιοχών εξερεύνησης. Οι ιδέες του μπορούν να δοκιμαστούν πολύ στο μέλλον, αλλά με Νόμπελ ή χωρίς, ήταν ακόμα γνωστός επιστήμονας και διάσημος εκλαϊκευτής, ο οποίος επέτρεψε σε εκατομμύρια ανθρώπους να μοιραστούν τις ιδέες που έφερε η επιστήμη για να απαντήσουν σε ερωτήματα που έχουν απασχολήσει την ανθρωπότητα εδώ και αιώνες.

thetimes.gr